در نیمه اول سال 1392
پیرو 2 فقره گزارش قبلی کهاز اقدامات، اهداف و برنامههای «اداره معاضدت قضایی» تقدیم حضور شد، اینک سومین گزارش را از اقدامات انجام شده در اداره معاضدت قضایی کانون وکلای دادگستری مرکز که مربوط به نیمه اول سال 1392 است، جهت استحضار همکاران محترم منتشر مینماید.
امید است این اقدام در تقویت رویکرد پاسخگویی به وکلای محترم بعنوان صاحبان اصلی کانون وکلای دادگستری مؤثر باشد
1- جرح و تعدیل تشکیلات اداره
در اولین گزارش(منتشره در آبانماه 1391) علاوه بر بیان عملکرد سه ماه اول مدیریت خود اهداف و برنامههای آتی اداره معاضدت را بهاطلاع همکاران رساندهو اعلام کردم که درصدد ایجاد سازمان و تشکیلاتی متناسب با وظایف اداره معاضدت میباشم.
در گزارش دوم (منتشره در اردیبهشت 1392) که حاوی اقدامات ارائه شده در فاصله زمانی مهر 1391 تا اسفند 1391 بود اعلام نمودم که این تشکیلات پیادهشده و نمودار سازمانی اداره معاضدت را اعلام کردم.
اینک یک سال از راهاندازی آن سازمان اداری میگذرد و در شرایطی هستیم که این سازمان را بهعنوان یک تشکیلات اداری آزمودهایم و حاصل این یک سال تجربه در این مقطع زمانی این است که اولاً باید در آن سازمان مختصر جرح و تعدیلی اعمال نموده و سپس برای تصویب اجرای دائمی آن مراتب را بههیأت مدیره کانون پیشنهاد نمائیم.
جرح و تعدیل در سازمان فعلی در این حد که معاونت پیگیری پروندهها و معاونت وصول و محاسبات در یکدیگر ادغام شده و تحت عنوان معاونت پیگیری و وصول بهفعالیت خود ادامه دهند لازم بهنظر میرسد، همچنین مناسب است شعب عرایض و قضایی که وظایف آن در یک جهت و مکمل یکدیگر میباشد تحت نظر یک معاونت مستقل بهنام معاونت بررسی وتعیین وکیل اداره شود که بتواند ارتباط این 2 شعبه را روانتر نماید. ولی بقای سایر واحدها و معاونتها ضروری بوده و بهبهبود روند امور اداره کمک مینماید.
در مقام اجرای وظایف معاونتها نیز باید دقت عمل بیشتری معمول گردد، بهویژه برای اجرای بهتر وظایف شعبه قضایی باید تدابیری بیندیشیم که تعیین وکیل معاضدتی بهعنوان اصلیترین وظیفه اداره معاضدت با دقت و وسواس بیشتری انجام شود.
2- تقاضاهای واصله برای تعیین وکیل:
بررسی تقاضاهای واصله از سوی متقاضیان وکیل معاضدتی را شعبه عرایض بر عهده دارد. در این شعبه در معنای واقعی امر بررسی قضایی و حقوقی نسبت بهتقاضاها معمول و با اساس بودن دعوی و امکان پیشرفت آن توسط همکاران بررسی و تعیین میگردد.
بهواقع این شعبه حقوقیترین قسمت کانون و نوعی دادگاه بهحساب میآید، زیرا حاصل بررسی اسنادومدارک متقاضی در این شعبه منجر بهموافقت با تقاضا یا ردّ تقاضای تعیینوکیل معاضدتی میگردد و اثر موافقت و یا ردّ این تقاضا در حقوق متقاضی بسیار بدیهی است.
این شعبه بهطور متوسط روزانه به15 تقاضای واصله رسیدگی میکند و تقریباً دو سوم این تقاضاها را میپذیرد. سایر تقاضاها یا بهدلیل عدم احراز بیبضاعتی متقاضی یا واهی و بیاساس بودن دعوا مردود اعلام میگردد.
موارد نادری از تقاضاها هم بهدلیل اینکه اشخاص متقاضی و صاحب حق بهاداره مراجعه نمینمایند و افرادی بهوکالت از متقاضی مراجعه کردهاند ردّ میشود (بهدلیل نص قانون که بر حضور شخص متقاضی تصریح دارد).
در طول شش ماه گذشته برای تقویت عملکرد این شعبه 2 نفر از همکاران وکیل بهمستشاران شعبه اضافه شده و اینک ده نفر از همکاران (روزانه 2 نفر) وظایف این شعبه را انجام میدهند.
3- تعیین وکیل معاضدتی:
در شعبهقضایی با بررسی کیفیت پروندههای تشکیل شده و تعیین سختی و سادگی و نوع دعوای مطروح، نسبت بهتعیین وکیل معاضدتی مناسب اقدام میشود.
تلاش بر این است که حتیالامکان بهماهیت دعوی و تخصص و تجربه وکیل و محل دفتر وکیل و دادگاه صالح توجه شود تا انتخاب وکیل تا حد امکان متناسب با دعوا باشد. در عین حال ترتیب الفبایی نیز رعایت میشود.
بهدلیل برخی مشکلات گاه در عمل وکیل انتخابی از سوی شعبه قضایی، تناسب کامل با پرونده نداشته است، ولی حتی در این موارد هم وضعیت بهنسبت شیوه قبلی بسیار قابل قبولتر است زیرا بدیهی است که بررسی کیفیت پرونده و توجه بهعلاقمندی و سایر شرایط وکیل هر چقدر هم دقیق نباشد، لااقل از انتخاب وکیل صرفاً بر اساس ردیف الفبایی مناسبتر بهحال وکیل و موکل خواهد بود.
در حال حاضر شعبه قضایی از همکاری 5 نفر از وکلای محترم و با سابقه برخوردار است.
یکی از اشکالات موجود در شعبه قضایی کاغذی بودن ثبت سوابق و تجربیات و علاقمندیهای همکاران است. تا حال بهدلایل بودجهای و اداری و فنی امکان طراحی و راهاندازی نرمافزاری که بتواند مشخصات، سوابق، تجربیات و علاقمندیهای همکاران وکیل را ذخیره نماید، فراهم نشده است و بیم آن میرود در زمانی که مجدداً نوبت ارجاع پرونده بههمین گروه از وکلا شود، این اطلاعات در دسترس همکاران شعبه قضایی نباشد. امیدوارم با همکاری هیأت مدیره امکان طراحی نرمافزاری ویژه اداره معاضدت فراهم گردد.
4- پیگیری پروندهها:
در طول شش ماهه اول سال 1392 همکاران عزیزم در شعبه پیگیری پروندهها همزمان نسبت بهبررسی اولیه تمامی پروندههای قدیمی اداره (مربوط بهسالهای 1385 و 1386) که نزدیک به سههزار فقره است اقدام نموده و موارد نقص آن را استخراج نمودند. همچنین در مورد پروندههای جاری که از سال 1391 بهبعد تشکیل شده است با وکلای محترم تماس گرفته و بر روند پرونده معاضدتی نظارت داشته و اکثر همکاران محترم وکیل که جدیداً پرونده معاضدتی بهآنها ارجاع شده است بطور کتبی از جریان پرونده بهاداره معاضدت گزارش دادهاند.
در این شعبه پروندههای معاضدتی تشکیل شده درسالهای 1378 تا 1390 همچنان در حال بررسی است و امیدوارم تا پایان سال 1392 تمامی پروندههای اداره حداقل برای یک بار تحت نظر همکاران شعبه پیگیری قرار گرفته و وضعیت آنها معلوم و مشخص شود.
دامنه فعالیت همکاران محترم شعبه پیگیری زمانی بخوبی بهچشم میآید که بدانیم بهدلیل طبع کار وکلا معمولاً دسترسی بهآنها در طول ساعات اداری(که همکاران شعبه پیگیری در اداره معاضدت حضور مییابند) امری مشکل است و لذا ارتباط با هر یک از همکاران وکیل مستلزم چندین بار تماس تلفنی و گذاشتن پیام متنی و صوتی بوده است و لذا تماسهای تلفنی ناموفق با وکلا نزدیک بهچند برابر تماسهای موفق بوده است.
5- وصول حقالوکاله سهم کانون:
وظیفه معاونت وصول و محاسبات اداره تعیین تکلیف نسبت بهحقالوکالههای دریافتی احتمالی همکاران در پروندههای معاضدتی است.
در طول شش ماه گذشته این شعبه با بررسی پروندههایی که امر دفاع در آنها پایان یافته است نسبت بهآن دسته از پروندهها که بهنفع موکل معاضدتی مختومه شده است اقدام بهبررسی مسأله وصول یا عدم وصول حقالوکاله از سوی همکاران وکیل نموده و گرچه در اکثر موارد حقالوکالهای وصول نشده است، اما در مواردی که وجهی وصول شده نسبت بهتعیین وضعیت پرداخت سهم کانون (20% وجوه دریافتی بابت حقالوکاله) اقدام نموده اند عملاً مواردی که منجر بهوصول حقالوکاله سهم کانون شده نادر بوده است!
6- مشاورهحقوقی رایگان بهمراجعان:
طی 2 گزارش قبلی راجع بهبرنامهها و اهداف مربوط بهحوزه مشاوره حقوقی بهمراجعان مطالبی بهعرض همکاران محترم رساندم. ارتقای سطح کیفی مشاوره حقوقی، شناسایی نیروهای جدید برای اضافه کردن بهوکلای شاغل در دفاتر معاضدت مجتمعهای قضایی، ارتقاء سطح کمی مشاوره حقوقی از طریق راهاندازی دفاتر معاضدت در مراکز جدید قضایی و غیر قضایی از جمله این اهداف و برنامهها بوده است. درجهت تحقق این برنامه هم اینک 2 بخش در اداره معاضدت فعال میباشند: یکی مراکز مشاوره در مجتمعهای قضایی و مراکز غیر قضایی و دیگری شعبه راهنمایی مستقر در اداره معاضدت.
اول- شعبه راهنمایی:
شعبه راهنمایی (که در دفتر مرکزی اداره معاضدت مستقر است) بهمراجعان مشاوره حقوقی رایگان ارائه میکند.
گرچه هنوز امکان راهاندازی دفتر مشاوره بهوکلا و مشاوره از راه دور( که در برنامههای اینجانب برای شعبه راهنمایی و طی گزارش اول اعلام شده بود ) فراهم نگردیده است، اما دفتر مشاوره بهمردم که از سابق در اداره فعال بوده است بهنحو مؤثری تقویت شده و از آن مهمتر اینکه یکی از ایدههای بزرگ که نایافتنی مینمود خوشبختانه بههمت همکاران محترم صورت تحقق و وجود بخود گرفته است.
در جهت تقویت دفتر مشاوره تعداد وکلای همکار از 30 نفر به 120 نفر افزایش یافته است واز مردادماه امسال شعبه راهنمایی خدمات مشاوره حقوقی خود را بهصورت تخصصی بهمراجعان ارائه مینماید.
در این شیوه جدید اسناد و مدارک تمامی مراجعان ابتدا توسط احد از وکلای محترم (مسئول ارجاع) بررسی میشود و با تعیین موضوع سئوال، متقاضی در نوبت مشاوره تخصصی قرار میگیرد و سپس وکلایی که بهصورت تخصصی از قبلدستهبندی شدهاند بهسئوالات آنان پاسخ میدهند.
در حال حاضر شعبه راهنمایی در 6 شاخه حقوقیبهمراجعان مشاوره تخصصی ارائه میدهد.
این شاخهها شامل امور کیفری، امور حقوقی، امور خانواده، امور ثبتی ملکی و اراضی، امور تجاری، امور اداری( حقوق شهری و حقوق اجتماعی ) میباشد.
اجرای شیوه مشاوره تخصصی گرچه با مشکلاتی مواجه بوده لکن نتایج افتخارآمیزی برای کانون وکلا دارد. هم وکلای محترم از مراجعه افرادی با سئوالات متنوع و گاه نامأنوس خلاصی یافتهاند و فقط در محدودهی تجربه و تخصص خود اقدام مینمایند و هم مراجعان عملاً پاسخهای دقیقتر و کاربردی تر از وکلای مشاور دریافت میکنند.
در صددیم تا دستهبندیهای فعلی را بر اساس تجربه حاصل از دو ماه گذشته جرح و تعدیل نماییم و مشاوره تخصصی را در اداره معاضدت بهعنوان یک امر ضروری و مفید توسعه و تحکیم بخشیم.
دوم- مراکز مشاوره مستقر در مراکز قضایی:
علاوه بر مشاوره حقوقی در محل مرکزی اداره معاضدت، کانون وکلا بهقصد همراهی و همکاری با دادگستری تهران در یازده مجتمع قضایی دفاتر معاضدت قضایی مستقر کرده است که حدود 250 نفر از وکلای محترم در این دفاتر بهمردم مشاوره حقوقی رایگان ارائه میدهند.
در جهت ارتقای سطح کمّی مشاوره حقوقی در شش ماه گذشته، سعی در راهاندازی دفاتر مشاوره در مراکز قضایی و غیر قضایی شده است. از جمله با کمک سهجانبه اداره معاضدت، همکاران عزیز در کمیسیون حقوق بشر کانون وکلا و کمیسیون حقوق بشر اسلامی یک دفتر مشاوره حقوقی در حوزه حقوق بشری راهاندازی و در کمیسیون حقوق بشر اسلامی مستقر شد.
همچنین در حال مذاکره برای افتتاح دفاتر معاضدت قضایی در برخی دیگر از مجتمع های قضایی تهران میباشیم و مکاتبات اداره با مرکز رسیدگی به امور مساجد و شهرداری وشورای شهر تهران برای راه اندازی مراکز مشاوره در مساجد ، فرهنگسراها و خانه های فرهنگ محله در جریان است ولی هنوز به نتیجه قابل اعلامی نرسیده است.
همچنین در ایام ماه مبارک رمضان که توسط کمیته امداد امام خمینی (ره) هر ساله جشن رمضان برگزار میشود، اداره معاضدت کانون وکلا چند نفر از وکلای داوطلب را تحت عنوان وکلای نیکوکار جهت ارائه مشاوره حقوقی رایگان بهکمیته امداد معرفی کرد که در گزارش عملکرد اداره کل حقوقی کمیته امداد امام (ره) هم منعکس گردید.
بعلاوه برای ارائه خدمات مشاوره حقوقی در حوزه کودکان تفاهمنامهای با انجمن حمایت از حقوق کودکانامضاء شده که پس از این بطور اختصاصی همکاران محترم در حوزه حقوق کودک مشاوره حقوقی تخصصی و حمایتی ارائه خواهند داد.
7- شیوه چرخشی:
چون دفاتر معاضدت قضایی کانون در مجتمعهای سطح شهر تهران پراکنده میباشد و حضور مداوم همکاران در هر یک از این دفاتر موجب میشود که برخی دیگر از همکاران برای حضور در محل همکاری با سختی مواجه باشند، همچنین بافت جمعیتی و حوزههای جغرافیایی مجتمعهای قضایی نا همگون بوده و بههمین دلیل برخی دفاتر معاضدت دارای مزیت و بالعکس فعالیت در برخی دیگر از مجتمعها موجب فشارهای روحیو جسمی بههمکاران محترم میگردد، لذا سیستم چرخشیبرای سومین بار در تابستان 1392 اجرا شد و با صدور ابلاغ برای همکاران محترم وکیل، محل فعالیت 80% از وکلای همکار تغییر یافت و در هر مجتمع تنها و بطور متوسط 6 نفر از همکاران ابقاء شدند تا تجربیات و سابقه مربوط به آن دفتربههمکاران جدید منتقل گردد.
با اجرای این سیستم تعداد اندکی از همکاران نتوانستند بههمکاری خود ادامه دهند و بههمین جهت در تابستان با ارسال پیامک تمامی وکلای عضو کانون بههمکاری با اداره معاضدت فراخوانده شدند و کسانی که داوطلب همکاری شدندبهشرط داشتن سه سال سابقه وکالت و اشتغال رسمی در تهران بههمکاری در این دفاتر دعوت شدند.
8- گروه وکلای مرجع:
در گزارش اول خود بههمکاران راهاندازی گروه وکلای مرجع را بهعنوان یک ابزار کمکی بهوکلای فعال در دفاتر مشاوره مجتمعها وعده دادم. خوشبختانه اینک این گروه با استفاده از وکلایی که در فراخوان اداره خود را واجد تخصص ویژهای در رشتههای حقوقی اعلام کرده و داوطلب همکاری با اداره معاضدت بودند راهاندازی شده است.
در حال حاضرگروه وکلای مرجع متشکل از حدود 100 وکیل است که در سی و سه شاخه حقوقی دستهبندی شدهاند و موافقت خود را با ارائه مشورت حقوقیتلفنی بههمکاران عضو دفاتر معاضدت اعلام کردهاند. اگر همکاران فعال در دفاتر مجتمعها در خصوصسئوال خاصی نیاز بهمشورت تخصصی بیشتر احساس کنند میتوانند از سرپرستان دفاتر نام و تلفن وکیل همکار در آن حوزه را استعلام و بهصورت تلفنی از ایشان مشورت بگیرند.
امید است که راهاندازی و فعالیت این گروه موجب ترقی و پیشرفت کیفیت مشاوره حقوقی همکاران شود و بدین ترتیب در راهنمایی و ارشاد مراجعان دقت عمل بیشتری اعمال گردد.
9- نظارت و ارزیابی:
معاونت نظارت و ارزیابی درصدد است که با بررسی دورهای و فوقالعاده واحدهای مختلف اداره، کارآمدی آنها را تحت کنترل داشته و اشکالات موجود را کشف و در جهت رفع آنها اقدام نماید.
در حال حاضر برای تمامی دفاتر معاضدت قضایی مجتمعها و همچنین اداره مرکزی چند نفر از وکلای عزیز بهعنوان بازرس تعیین شدهاند که نسبت بهانجام وظیفه اقدام مینمایند.
بهنظر میرسد برخی از همکاران عضو این شعبه هنوز نتوانستهاند بخوبی نسبت بهاهمیت وظایف خود واقف گردند و بههمین دلیل برخی از دفاتر معاضدت از نظارت دقیق برخوردار نیستند.
بهکمک همکاران محترم در صدد رفع این معضل خواهیم بود.
10- واحد استانها:
با وجودی که امور نهاد وکالت در 4 استان سمنان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان تحت نظر کانون وکلای مرکز اداره میشود لکن تا حال سازمان مناسبی برای انجام امور معاضدت قضایی در این استانها طراحی و پیاده نشده است.
در هر یک از این استانها بسته بهمیزان علاقمندی نماینده کانون مرکز در آن استان و سطح همکاری این همکاران با دادگستری استان امور معاضدت انجام میشود. تا حال هیچ بودجهای برای اجاره کردن محلی برای استقرار دفتر معاضدت کانون (و حتی دفتر کانون وکلا) تخصیص نیافته است و بههیچکس تفویض اختیاری برای انجام امور معاضدت و تعیین وکیل معاضدتی نشده است.
تا زمانی که کانون وکلای مرکز در این استانها سازمان درست و قابل مشاهدهای مستقر نکند، راهاندازی دفتر استانی اداره معاضدت بهگونهای که مدیریتی مناسب و مفید در آن فعال شود میسور نیست. با این وجود برای راهاندازی دفتر استانی اداره معاضدت یک سال پیش از هیأت مدیره محترم کسب تکلیف نمودهام که هنوز این تقاضا در دستور جلسات هیأت مدیره قرار نگرفته است .
11- همایش فصلی.
از آنجا که بر خلاف سایر کمیسیونها و ادارات کانون وکلا که هر هفته یا هر دو هفته یکبار تشکیل جلسه داده و مسائل و مشکلات خود را بررسی مینمایند، همکاران اداره معاضدت امکان برگزاری چنین نشستهای هفتگی را بدلیل کثرت همکاران و توزیع جغرافیایی دفاتر معاضدت در شهر تهران ندارند و از سوی دیگر با توجه بهضرورت برگزاری جلساتی با حضور وکلای عضو اداره معاضدت برگزاری همایشهای فصلی در برنامه اداره معاضدت قرار گرفت و اولین همایش بهشرحی که در گزارش قبلی بهعرض همکاران رسید در بهمنماه 1391 برگزار شد.
همایش بهار اداره معاضدت در پنجشنبه 23 خردادماه 1392 در سالن مرحوم جلالی نائینی کانون وکلای مرکز برگزار شد که علاوه بر همکاران اداره معاضدت برخی از اعضای هیأت مدیره محترم کانون مرکز هم در آن شرکت کردند.
در این جلسه علاوه بر ارائه گزارش کار و بحث و بررسی پیرامون مسائل مبتلابه همکاران در دفاتر معاضدت، آقای دکتر سیدعلیرضا آواییرئیس محترم کل دادگستری استان تهران سخنرانی مبسوطی در موضوع وظایف اخلاقی وکلا و قضات ارائه کرد که با استقبال همکاران مواجه شد. همچنین دکتر افتخار جهرمی ریاست محترم کانون وکلای مرکز در این جلسه پیرامون مسائل و مشکلات موجود در روابط وکلا و دادگستری سخنانی بیان داشت.
در این همایش گروهی از وکلای همکار اداره معاضدت که سالها با اداره همکاری داوطلبانه داشتهاند، مورد قدردانی قرار گرفته و بعلاوه بههشت نفر از وکلا که سابقه همکاری آنان با اداره معاضدت بیشتر از 10 سال بود لوح تقدیر اهداء شد.
اسامی این همکاران بهشرح زیر است:
1-آقای حسنعلی اقبالی (15 سال) 2- آقای سیدتقی وزیری (20 سال)
3- خانم فرح ببریزاده (24 سال) 4-خانم گیتی رنجبران (18 سال)
5- آقای هوشیار منصوری (15 سال) 6- آقای مصطفی آگاه (12 سال)
7- خانم مریم توکل (15 سال) 8- خانم هاجر زعیم (18 سال)
9- خانم گیتی آل ابراهیم (20سال) 10-خانم سرور شریعت (10سال)
بهدلیل تقارن ماه مبارک رمضان با تابستان و همچنین فصل سفرهای تابستانی، گردهمایی تابستان وکلای اداره معاضدت در 18 مهرماه برگزار شد که شرح آن در گزارش بعدی بهاستحضار همکاران خواهد رسید.
برگزاری این همایشها با استقبال چشمگیر همکاران مواجه شده و توانسته است نقش مثبتی در برطرف کردن مشکلات موجود و ارائه خدمات مناسبتر بهمردم ایفا نماید.
سخن پایانی
در پایان این گزارش از وکلای محترم که خدمات معاضدتی کانون وکلا را داوطلبانه و با انگیزههای انسانی و معنوی بدون هرگونه چشمداشتی ارائه میدهند و موجب ارتقا جایگاه حقوق و قانون در جامعه شده و افتخار خدمت رایگان به اقشار مختلف جامعه را برای دستیابی به حقوق حقه شان برای کانون وکلا به ثبت می رسانند قدردانی مینمایم و برای همگی آنان توفیق روزافزون در پاسداری از حق و قانون و عدالت خواستارم.
محمدرضا کامیار
رییس اداره معاضدت قضائی کانون وکلای دادگستری مرکز
منبع : وبسایت کانون وکلای مرکز