مرتضی شیخ الاسلامی
علم اخلاق شاخه ای از علوم انسانی است که موضوع ان شناخت مصادیق ارزشها و بیانگر راه های کسب فضائل و ترک رذائل اخلاقی است در فلسفه اخلاق درباره خوب یا بد بودن یک امر چندگرایش وجود دارد .یک گرایش تنها در صورتی یک امر را خوب می داند که نتیجه هایی دلخواه به همراه داشته باشد (نتیجه گرایی/پیامدگرایی/غایت گروی)اما گرایش دیگر بدون رد نتیجه های دلخواه خوب بودن یک امر را ذاتی می داند (وظیفه گرایی).برخی از ادیان گرایش دوم در اخلاق را پذیرفته و ادعا می نمایند .در اخلاق دین مدار این نتیجه ها ممکن است در جهان دیگر که فرامادی است نیز اتفاق بیافتند.
همان طور که در برخی از مواد قانونی تهیه شده برای رسیدگی به تخلفات انتظامی وکلا به موارد اخلاقی اشاره مستقیم شده است,قانونگزار ,دادسرا و دادگاه عالی انتظامی قضات را نیز برای نظارت موثر ,بر حسن جریان قضایی ,به خصوص اعمال و رفتار قضات و رسیدگی به تخلفات انان در قانون اورده است.
در سالهای 1382 و 1383 که تازه به دادسرای انتظامی کانون امده بودم یکی از موضوعاتی که در تشخیص موضوعات انتظامی مخصوصا مصادیق رفتار خلاف شان وکیل دادگستری کمک کرد جمله ای بود که استاد گران قدرم دکتر نصر الله قهرمانی در پاسخ به سوالم که چگونه متوجه می شویم رفتاری رفتار خلاف شان است ,به اینجانب گفت و ان این جمله بود :( به جای تابلو ی دادسرای انتظامی می توانید تابلوی دادسرای اخلاقی را نصب کنید)معیارهای اخلاقی بوده است .ارای متعددی نیز با همین موضوع در دادگاه انتظامی کانون وکلا صادر شده است البته رسیدگی به موارد اخلاقی مختص دادسرای انتظامی کانون و وکلا نیست بلکه در اصناف دیگر نیز وجود دارد. به طور مثال:
همان طور که در بالا نیز ذکر شد می توان از وظایف دادسرای انتظامی قضات به موارد زیر اشاره کرد:
1-تحقیق در جهات اخلاقی و اعمال و رفتار منافی با حیثیت و شئون قضایی و سوء شهرت کارمندان قضایی و ....
و اما تقصیرات و جرایم قضات که در تخلفات قضات مندرج در ایین نامه امده این گونه است:
1-بی نظمی در دفاتر ,محاکم,دادسراها,
2-تاخیردر رسیدگی
3-عدم اعلام ختم رسیدگی
4-افشای رای قبل از اعلام رسمی
5-عدم گزارش تخلفات اداری
6-رفتار موهن قضات نسبت به یکدیگر
7-عدم ضم اسناد و مدارک طرفین در پرونده
8-گزارش خلاف واقع
9-طفره و تعلل از صدور رای
10-تکرار تخلف
11-غیبت قضات
12-تخلفات و مجازات ها در سایر قوانین
13-اعتبار ندادن به اسناد ثبت شده
14-عدم ابراز اسناد و اوراق مورد نیاز مراجع قضایی
15-بازداشت متهم بیش از 24 ساعت بدون تفهیم اتهام و....
در قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت مصوب 1376 نیز در تبصره 3 ماده 6در خصوص کاراموزان وکالت امده است:کاراموزان وکالت در دوران کاراموزی باید حسن اخلاق و حسن رفتار داشته باشند.چنانچه به تشخیص کمیسیون کاراموزی خلاف ان احراز شود با تایید رئیس کانون و رای دادگاه انتظامی کانون,پروانه کاراموزی انان ابطال خواهد شد.
در بند دهم از ماده هشتاد ایین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب اذر ماه 1334 نیز قانونگزار چنین اورده است:در صورتی که در مذاکرات کتبی و شفاهی نسبت به دادنامه یا سایر مقامات رسمی و وکلا و اصحاب دعوی و سایر اشخاص برخلاف احترام اظهاری بنماید.البته می شود به قسم نامه وکالت نیز برای وکلا ی دادگستری در خصوص موارد اخلاقی استناد نمود.
در ادامه این مبحث ,پرونده مورد نظر را به تحلیل خواهیم نشست.دادیار دادسرای انتظامی کانون وکلا در قرار خود چنین می نویسد:
ریاست محترم دادسرای انتظامی کانون وکلا
شاکی انتظامی پرونده کلاسه فوق به نام اقای (م-ص)در شکوائیه تقدیمی به طرفیت اقای (ب-ر)وکیل دادگستری به طور خلاصه چنین اظهار می دارد :اقای (ب-ر)قبلا وکیل اینجانب بوده و متعاقبا ایشان وکالت طرف مقابل من را قبول کرده و با شناختی که از بنده و خانواده داشت فشارهای روحی فراوانی را وارد اورد از جمله ارسال اظهارنامه به درب منزل و موجب ضررهای مالی و اوردن صدمات روحی.ایشان به قاضی پرونده و مامور ابلاغ اتهام وارد اورده است,نامبرده با این که می دانسته من پزشک هستم شغل من را ازاد معرفی کرده است حتی در ادامه دعوی و پرونده ایشان خود را داور معرفی نموده و به این وسیله فرصت ایجاد کرده و پرونده سه ماه متوقف شده است... تخلفی که مستوجب تعقیب باشد ملاحظه نگردید و به دلیل عدم احراز تخلف عقیده به صدور قرار منع تعقیب دارم.
معاونت محترم دادسرا در ذیل قرار صادره چنین می نویسد:
اقدام اقای (ب-ر)وکیل مشتکی عنه در قبول وکالت اقای م-ص موکل سابقشان در پرونده اجرای تخلیه به لحاظ تفاوت طرفین وکالت و نیز اختلاف موضوعی و مختومه شدن پرونده منع قانونی ندارد از این جهت و نیز به لحاظ این که در سایر موارد نیز دلیل بر وقوع تخلف انتظامی ارائه نشده است نتیجه با نظر جنابعالی بر منع تعقیب موافقت دارد.
پرونده با اعتراض شاکی انتظامی به شعبه هفتم دادگاه ارجاع می شود.در صورتجلسات دادگاه نیز شاکی با اشاره به این که اقای وکیل ,من را بارها به کذب گویی و ادعای واهی نسبت می دهند ... و یا در قسمتی دیگر از صورتجلسه بیان می کند چرا ایشان قرارداد و وکالت بنده با خودشان را ارائه نکردند ایشان اصراری به حفظ سر موکل خود ندارد...مطلب دیگری بیان نمی نماید.
و اما رای شماره 9211000090 مورخ 24/12/1391 صادره از شعبه هفتم دادگاه انتظامی کانون وکلای دادگستری مرکز ,که در متن ان به صورت کلی اشاره شده است (موارد اخلاقی فاقد جنبه انتظامی می باشد.)
متن رای صادره به شرح زیر است:
در خصوص اعتراض اقای (م-ص) نسبت به قرار منع پیگرد صادره از دادسرای انتظامی وکلا ,موضوع شکایت ایشان به طرفیت اقای وکیل (ب-ر) با بررسی محتویات لایحه اعتراضیه و تدقیق در اوراق پرونده ,دلیلی که موجب خلل در ارکان قرار صادره باشد ملاحظه نگردید ,و به نظر می رسد مطالب اقای (م-ص)در پرونده و صورتجلسات ناظر به موارد اخلاقی است که فاقد جنبه انتظامی می باشد,علی هذا دادگاه قرار دادسرا را خالی از اشکال و ایراد دانسته ,ضمن رد اعتراض اقای (م-پ)قرار منع تعقیب را عینا تایید و استوار می دارد .
شاید نظرات حقوقی مختلفی بر نقد این رای باشد و شاید موارد اخلاقی اعلام شده توسط شاکی در این پرونده خاص مساله اخلاقی نباشد ولی کلیه مطالب فوق در خصوص انشای این جمله کلی در خصوص تسری موارد اخلاقی در رسیدگی انتظامی می باشد(موارد اخلاقی فاقد جنبه انتظامی می باشد) به هر حال در شعب دادگاه های انتظامی کانون وکلا ارای بسیاری دیده ایم که با موضوع اخلاقی منجر به محکومیت وکیل دادگستری و یا ابطال پروانه کاراموز وکالت شده اند .البته در این پرونده همان طور که معاونت دادسرای به ان اشاره نموده بود دلیلی مبنی بر محکومیت وکیل مورد شکایت به دادسرا تسلیم نشده بود و دادگاه انتظامی نیز منع تعقیب صادره را تایید کرده بود.
مدرسه حقوق شماره 83
و وبسایت گروه وکلای پیشرو