(این مقاله در ابتدای استقرار بیست وهفتمین هیئت مدیره ی کانون وکلای دادگستری مرکز نوشته شده وناظر به عملکرد کمیسیونهای این کانون در دوره پیش از آن می باشد.)
حسین مشایخی - وکیل دادگستری
هردو سال و با استقرار منتخبین جدید وکلا ، بعد از انتخاب هیئت رئیسه و قبل از هرچیز دیگر ، تعیین و تغییر ترکیب کمیسیون های کانون ، از مسئولیت های پیش روی هیئت مدیره است . آنچه دربادی امر ایراد خود به خودم و با اندک جستجویی ایراد خود به خودمان را موجب شد پاسخ به این پرسش بود که چرا از کمیسیون های تخصصی متعدد کانون وکلا چیزی نمی دانم . اینجا بود که به خودم ایراد گرفتم و جستجو را آغاز کردم ؛ ابتدا عادی و سپس پیشرفته. نتیجه اش آن شد که «ایراد به خودمان» نامیدم ؛ چه ، هرچه بیشتر گشتم یا اصلاً نیافتم یا نادریافتم که:« النادر کالمعدوم». به دنبال یافتن دلیل اش تنهاسه فرض به خاطرم خطور کرد : یا فعالیتی آنچنان که شایسته است در کمیسیون ها صورت نمی گیرد ، یاکمیسیون ها بسی فعالند و اقداماتشان محرمانه و یا در فرض اخیر در انعکاس عملکرد خود قاصرند بل مقصر.
شاهد فرض اول گزارشی است مختصر از اسامی دبیران و زمان تشکیل جلسه ی کمیسیون های کانون که در وبلاگ وکلای ملت درج شده است که فی المثل در آن آمده است:« در کمیسیون حمایت تا تاریخ ۱۱ مرداد۹۰ ( که تا آن زمان قریب بل مزید ۱۵ ماه از عمر هیئت مدیره ی ۲۶ ام می گذشته) جلسه ای تشکیل نشده است».« کمیسیون ترفیعات به صورت موردی تشکیل جلسه می دهد».«اعضای کمیسیون آموزش در دوره ی بیست وششم تاکنون انتخاب نشده اند و اعضای منتخب قبلی نیز جلسه ای برگزار نمی نمایند» و« اعضای کمیسیون طرح و برنامه درجلسه ی مورخ ۱۷/۳/۹۰ (این نیز با گذشت بیش از یک سال از موعد مُنتَظَر) به شرح زیر انتخاب شدند.»
مثبِت فرض دوم کمیسیون محترم نقل و انتقالات است که حیطه ی وظایفش بسیارحساس و حساسیت برانگیز است و حسب شنیده ها فعال. اما گویی خروجی های این کمیسیون نیز همانند ورودی هایش محرمانه اند و نسبت به آگاهی از تصمیمات آن ، همکاران اغیار. شاید گفته شود که آئین نامه ای قدیمی توجیه گر این حرمت است ( که البته در صحت چنین مقرره ای حرف و نقد بسیار است) اما حواس ها آنجا جمع می شود که در سایت کانون مرکز، جایی که نام و اعضای کمیسیون ها روایت می شود ، حکایتی از این کمیسیون و اعضایش به چشم نمی خورد و بدین نحو به آن حساسیت ها دامن زده می شود . به نظر می رسد این طریق زیبنده ی کمیسیونی که از میان اعضای هیئت مدیره برگزیده می شوند نباشد.
فرض سوم نیز خالی از قوت نیست ، چرا که مشاهده ی اسامی برخی همکاران توانمند و کارآمد در برخی کمیسیون ها، تفکر انفعال را در مورد آن کمیسیون ، نه منتفی که بعید می نماید. گله آنجاست که علیرغم وجود رسانه های مجازی و واقعی فراوان در عرصه ی فعالیت های صنفی ( که شمایی از آن را در انتخابات ماضی دیدیم ) ، تعلل در انعکاس این فعالیت ها، کمرنگ شدن آنها را موجب می شود. ( برای دیدن انعکاس مطلوب فعالیت برخی کمیسیون ها توسط اعضایشان ؛ بنگرید به خبرنامه ی گروه وکلای پارسیان ، شماره ی نهم ،۱۳۸۹، صص ۸ تا۱۱) ندانستن یا کم دانستن پیرامون کمیسیون های کانون که در سه فرض خاطره به تعقیب چرایی اش پرداختم ناخودآگاه گمان ها، سئوال ها و پیشنهادهایی را به ذهن متبادر می کند که مایلم آنها را به اختصار با شما همراهان به اشتراک بگذارم.
گمان ها:
نگاهی به نحوه ی شکل گیری ، بافت و سوابق اعضاء ، میزان مشارکت اعضاء درجلسات ، طریق و کیفیت حضور و النهایه خروجی بعضاً( و شاید عمدتاً) ناچیز برخی کمیسیون ها، این بیم ها و گمان ها را در ذهن پدیدار می کند که نکند عضویت در کمیسیون ها به عنوان نازشست یاریگری منتخبین در انتخابات ، جنبه ی اعطایی به خود گیرد (؟) نکند هدف از عضویت در کمیسیونی جبران کارنامه ی وکالتی ضعیف همکاری باشد(؟) نکند هدف رزومه سازی برای بهره برداری آینده باشد ( که اگر بهره ای برداشته نشود از سر طاقچه هم باید برداشته شود) (؟) نکند هدف برآوردن اَمَل باشد نه آوردن عمل(؟) نکند شایسته سالاری واپسین ملاک انتخاب باشد و قرابت صنفی و خدمات شخصی نخستین (؟) و نکند... که اگر چنان شود به ضرس قاطع می توان گفت در کمیسیون های کانون وکلا فرآیندی طی نخواهد شد تا فرآورده ای داشته باشد.
سئوال ها:
از همان ذهن این سئوالات برمی خیزد که اساساً یک کمیسیون در کانون وکلا بر چه مبنا حیات می یابد یا حیات می بازد ؟ آیا ساختار و شرح وظایفی لازم الاتباع برای کمیسیون ها به طورعام و هر کمیسیون به طور خاص تعریف شده است ؟ ملاک انتخاب همکاران برای عضویت در کمیسیون ها لیاقت و شایستگی آنهاست یا بیم ها و گمان هایی که درپاره ی قبل داشتم ؟ تفاوت عمل و تعداد اعضای برخی کمیسیون ها در چیست ؟ فی المثل وجه تمایز کمیسیون نظارت و بازرسی از کمیسیون تحقیق و بررسی چیست که اولی با ۳۱ عضو بیشترین همکاران را در دل خود جای داده و دومی با تنها ۲ عضو حتی تعریف واژه ی « کمیسیون » را برنمی تابد ( در فرهنگ فارسی یک جلدی معین ، صفحه ی ۷۵۵، ذیل واژه ی کمیسیون آمده است:« مجمعی که جهت تحقیق و مطالعه درباره ی طرح یا مسئله ای تشکیل گردد» ، که پر واضح است که جمع یا مجمع هیچگاه با دونفر سامان نمی یابد) ؟ آیا موجبی برای عزل یا انعزال اعضاء پیش بینی شده است؟ یا باهر عملکردی جایگاهشان محفوظ است ؟ آیا محدودیتی نظیر آنچه برای اعضای هئیت مدیره مقرر است برای اعضای کمیسیون ها نیز معمول است ؟ یا حضور در ادوار متوالی کمیسیونی خاص بلامانع است؟ و بالاخره آیا اینان که بدنه و بازوان اجرایی کانون هستند التزامی به پاسخگویی به همکارانشان درخود احساس می کنند یا که خیر؟
پیشنهادها:
1- تشکیل شورای کمیسیون ها نظیر آنچه در تشکلهای کانون وکلا انجام شد و مسموعات حاکی از موفق بودن آن تجربه است. شرح وظایف و کارکردهای موثری برای شورای کمیسیون ها در راستای ارتقاء و پویایی عملکرد کمیسیون ها متصور است که شاید موضوع نوشته ای جداگانه قرار گیرد.
2-تغییر در نظام بودجه ریزی کمیسیون ها در قالب تقسیم آن به « بودجه ی استحقاقی» و« بودجه ی اکتسابی(عملکردی)». مراد از بودجه ی استحقاقی ؛ تخصیص سالانه ی بودجه ای است که با توجه به برآورد عمومی و عملکرد « تاکنون» هر کمیسیون تعیین می شود و به منظور حذف بوروکراسی اداری و زائد در ابتدای هر سال و به صورت یکجابه کمیسیون ها اختصاص می یابد . و مراد از بودجه ی اکتسابی (عملکردی) ؛ تخصیص بودجه بر اساس عملکرد « از کنون» کمیسیون هاست و در این نظام اثبات شایستگی دریافت بودجه ی بیشتر با توجه به عملکرد بهتر و عام المنفعه تر برای همکاران ( که لاجرم هزینه های بیشتری را می طلبد)، تخصیص بودجه ی بیشتری را به دنبال خواهد داشت که البته اجرای مطلوب این سیستم نیازمند مدیریت صحیح هم از جانب کمیسیون ها و هم از جانب هیئت مدیره می باشد.
در خاتمه من هم چون همه ی همکاران انتظار و امید دارم که اقوال منتخبین محترم بیست و هفتمین هیئت مدیره ی کانون وکلای دادگستری مرکز از دستبرد زمانه مصون بماند و ایشان در انتخاب اعضای کمیسیون ها تنها صلاحیت های مختلف آنان را لحاظ کرده و نیک آگاه باشند که انتخاب امروز آنها بخش عمده ای از قضاوتی است که خواهند شد.
برگرفته از کتاب صد مقاله صد وکیل چاپ 1392