اویس حامد توسلی
کارشناس ارشد حقوق بین الملل
شاید در نگاه نخست، در میان ممالک اروپایی کشور بلژیک از اهمیت ویژه ای برخوردار نباشد امّا در این کشور کوچک و کم جمعیت، مواردی دیده می شود که می تواند برای بسیاری از کشورهای جهان به صورت الگویی مناسب به کار آید. این کشور تنها سی هزار کیلومتر مربع وسعت دارد. یعنی وسعتی معادل یکی از استانهای کوچک ایران. بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده در سال 2010، بلژیک نزدیک به یازده میلیون نفر جمعیت دارد.
این کشور در سال 1830 میلادی به استقلال دست یافت و در حال حاضر حکومت آن از نوع مشروطه ی سلطنتی می باشد یعنی شاه و ملکه در این کشور فاقد هرگونه قدرت تصمیم گیری در سطح کلان بوده و صرفاً به صورت نمادین و سمبلیک سلطنت می کنند و نه حکومت.
شاید بتوان گفت مردم این سرزمین یک زبان واحد و مشخّص ندارند زیرا در بلژیک زبانهای هلندی، فرانسوی، آلمانی و انگلیسی رایج بوده و مطالب نوشته شده برروی اکثر تابلوهای موجود در شهر معمولاً حداقل به سه زبان می باشد.
ممکن است با ذکر مطالب فوق تصوّر کم اهمیت بودن کشور بلژیک در میان سایر کشورهای اروپایی در ذهن بیش از پیش قوّت گیرد امّا در همین کشور به ظاهر کم اهمیت، نرخ باسوادی 100% می باشد و از این رو بلژیک در صدر کشورهای جهان قرار دارد. این کشور در بخش حمل ونقل عمومی جزو کشورهای پیشتاز جهان بوده و از لحاظ سرانه ی خطوط ریلی، رتبه نخست جهان را دارد. سوّمین بندر بزرگ تجاری کلّ قاره ی اروپا که از بزرگ ترین بنادر جهان است نیز در این کشور بوده و سالانه درآمد زیادی را نصیب مردم این کشور می نماید.
بروکسل پایتخت بلژیک، مقر اصلی و دایمی سازمان پیمان آتلانیک شمالی ( ناتو ) می باشد. سازمانی که بعضاً تصمیماتش می تواند چهره برخی مناطق جهان را به کلّی تغییر دهد. هم چنین مقر اصلی و دائمی شورای اتحادیه ی اروپا نیز در همین شهر زیبا قرار دارد.
امّا گذشته از تمام موارد فوق اگر بخواهیم به کشور بلژیک نگاهی اجتماعی و حقوقی بیندازیم به نکاتی برخورد می نماییم که شاید در کمتر نقطه ای از جهان قابل مشاهده باشد.
نخستین نکته ای که توجّه غیر بومیان و جهان گردان را در بروکسل جلب می نماید، عظمت و شکوه خیره کننده ی کاخ دادگستری کشور بلژیک است. بی شک می توان گفت یکی از با شکوه ترین کاخهای دادگستری ساخته شده در سراسر جهان، در همین کشور کوچک و کم جمعیت است که تاریخ استقلالش به دو قرن نیز نمی رسد.
اگر چه کاخ های دادگستری، در پایتخت های بزرگ جهان نظیر رم ، برلین ، پاریس، دهلی نو و ... هر یک از شکوه و عظمت خاص خود برخوردارند امّا بدون تردید کاخ دادگستری کشور بلژیک سرآمد تمامی آنهاست.
کاخ دادگستری به خودی خود ضامن حفظ و گسترش عدالت در یک سرزمین نمی باشد و تنها می تواند یک نماد یا سنبل از عدالت را نمایان سازد امّا وقتی عظیم ترین و با شکوه ترین بنای یک سرزمین با صرف هزینه های مادّی و معنوی بسیار زیاد ساخته می شود و به امر عدل و داد اختصاص می یابد، می توان حدس زد که در آن سرزمین، عدل و داد تا چه اندازه ارزش و اهمیت دارد.
نکته ی جالب توجه این است که اگر کاخ محل سکونت خاندان سلطنتی و کاخ محل کار آنها و کلیسای جامع شهر را در کنار یکدیگر بگذاریم، روی هم رفته نیمی از عظمت و شکوه کاخ دادگستری بروکسل را ندارند و این موضوع می تواند به خوبی به ما نشان دهد که در این کشور، بالاترین مقامات سیاسی و مذهبی نیز در برابر عدالت موظّف به فرود آوردن سر تسلیم هستند.
یکی دیگر از نکات جالب توجه در بروکسل گشوده بودن درب های کاخ محل سکونت خاندان سلطنتی و همچنین کاخ محل کار آن ها، به روی تمامی مردم و توریستهاست و تنها بخش کوچکی از کاخ مسکونی، به دلیل حفظ حریم شخصی و انسانی ساکنان آن، قابل بازدید نیست که البته آن بخش نیز در برخی ایّام سال به روی عموم گشوده می شود.
در حالی که در برخی از کشورهای جهان پیرامون بسیاری از اماکن دولتی، تابلوهایی با مضمون « عکسبرداری ممنوع» مشاهده می شود، امّا در محل سکونت بالاترین مقامات سیاسی این کشور یعنی شاه و ملکه نیز، نه تنها هیچ نوع تابلویی از این دست وجود ندارد بکله توریستها و مردم عادی، آزادانه در رفت و آمد بوده و پلیسها و مامورین امنیتی که تعدادشان انگشت شمار است، با لبخند و در نهایت آرامش به تمامی سوالات احتمالی بازدید کنندگان پاسخ می دهند.
یکی دیگر از دلایلی که موجب می شود این کشور کوچک در نگاه بسیاری از افراد به سرزمین عدل و داد بدل شود همین برخورد انسانی و متین پلیس با مردم است. پلیس بلژیک نه نتها با شهروندان این کشور برخوردی محبّت آمیز دارد بلکه با مردمان سایر نقاط جهان که در آن کشور حضور دارند نیز، عیناً همین برخورد متین و انسانی را دارد و این در حالی است که امروزه ما شاهد آن هستیم که بسیاری از حکومتها در گوشه وکنار جهان با استفاده از نیروهای امنیتی و پلیس خود، به سرکوب خواسته های ابتدایی مردمانشان می پردازند.
از دیگر موضوعات قابل توجّه در شهر بروکسل، وجود فاصله میان کاخ محل سکونت زوج سلطنتی و کاخ محل کار آنها بوده که همین امرآنان را ناگزیر می نماید در تمامی روزهای کاری خویش از درون شهر عبور کرده و خواسته یا ناخواسته با زندگی روزمره ی مردم خود و احیاناً مشکلات آنان برخورد مستقیم داشته باشند. با توجّه به اینکه کاخ محل سکونت آنان در ضلع شمالی شهر و کاخ محل کار آنان در ضلع جنوبی شهر می باشد و با عنایت به اینکه هسته ی مرکزی شهر بروکسل کوچک است، نتیجتاً شاه و ملکه برای طی این مسافت اندک قادر به استفاده از هلی کوپتر یا هواپیماهای کوچک شخصی نبوده و به ناچار باید از وسایل نقلیه ای همچون خودرو بهره گیرند و همین امر موجب می شود تا آنان همواره با مردم خود در ارتباط مستقیم باشند.
جدای از موارد فوق باید به این نکته ی مهم نیز اشاره شود که با وجود تشریفاتی بودن مقام سلطنت در کشور بلژیک، کلّ اعضای خاندان سلطنتی به شدّت زیر ذره بین ونگاه تیز بین مطبوعات این کشور بوده و کوچکترین حرکت منفی احتمالی آنها به راحتی و به صورت گسترده در رسانه ها انعکاس می یابد.
به علاوه ی تمام نکات فوق می توان به وجود دغدغه های فرا ملّی و بشر دوستانه در میان مردم این سرزمین اشاره نمود. مردم بلژیک نه تنها برای عدالت و دادگستری در کشور خود اهمیت بالایی قایل هستند، بلکه نسبت به نقض حقوق بشر در سایر نقاط جهان نیز واکنش جدّی نشان می دهند. همانطور که می دانیم خانم آنگ سان سوچی رهبر بزرگ و دمکراسی خواه مردم برمه ( میانمار) می باشند که سالها توسط رژیم دیکتاتوری و نظامی حاکم بر این کشور در حبس خانگی بسر می بردند. این بانوی آزادی خواه که برنده ی جایزه صلح نوبل نیز می باشند اخیراً از حبس خانگی رهایی یافته و به فعّالیت های سیاسی مشغول اند. با وجودی که برمه کشوری است در شرق آسیا و بلژیک کشوری است در غرب اروپا، امّا در نقاطی از شهر بروکسل پوسترهای خانم آنگ سانگ سوچی نصب شده و بر روی آنها نوشته شده : در نهایت آزاد شد !
اهمیت دادن به نقض حقوق بشر در گوشه گوشه ی جهان، امری قابل ستایش است و این پدیده ی با ارزش در میان بخش قابل ملاحظه ای از مردم بلژیک به روشنی دیده می شود.
موارد فوق بخشی از تجربیات سفر به کشور بلژیک می باشند. با امید آنکه امکان سفر به شرق و غرب برای تمامی جوانان با استعداد ایرانی فراهم گردد و آنان پس از کسب تجربه هایی از این دست جلای وطن نکرده و تلاش نمایند تا آموخته های خویش را در سرزمین مادری پیاده کرده و هر چه بیشتر کوشش کنند تا نواقص احتمالی موجود در کشور خود را با دستان توانمند خویش و با حفظ ارزش های ملّی، مرتفع سازند.