مرز میان انتقاد ، توهین و افتراء

هومن قشلاقی آذر  - وکیل دادگستری

          انتقاد ، توهین و افتراء واژگانی هستند که هر از گاهی به دلیل عدم آشنایی افراد با مفاهیم حقوقی مشکلاتی را برای افراد پدید می آورند و باعث افزایش تراکم بی جهت پرونده ها در محاکم قضایی می شوند . اما لازم به ذکر است که هم از حیث حقوقی و هم از حیث لغوی میان آنها تفاوت است . انتقاد را می توان به نقد کشیدن افراد حقیقی یا حقوقی در چارچوب اخلاق و قانون بیان نمود .حتی همگان خواه واقعی و خواه غیر واقعی بیان می دارند که افراد انتقاد پذیری هستند و انتقاد می تواند بیانگر نقاط ضعف و قوت آنان و به تبع آن جبران نقاط ضعف باشد. ضمن اینکه لازم به ذکر است از حیث حقوقی در هیچکدام از قوانین موضوعه ایران انتقاد جرم شناخته نشده است و حتی در پاره ای از کشورها نقد به عنوان یک شغل با یک صنف می باشد. اما در مقابل توهین صریحاً در قالب های گوناگونی در قانون مجازات برشمرده شده است و در بخش های حدود و تعزیرات جزئیات آن به صورت حصری و تمثیلی بیان گردیده است . از جمله مواردی حصری توهین نسبت دادن زنا به شخص دیگری است که البته این انتساب باید به صورت روشن و بدون ابهام باشد و همچنین در مواردی که اهانت به مقدسات دینی و یا مقدسات کشور باشد نیز صریحاً جرم محقق می گردد . در پاره ای دیگر از موارد به صورت تمثیلی و غیر حصری مصادیق توهین بیان می گردد لکن در موارد تمثیلی و غیرحصری ، یقیناً ملاک نسبت دادن عناوین و القاب ناپسند به افراد است که از نظر لغوی و نیز عرف به عنوان توهین قلمداد می گردند . حالت سوم هنگامی است که در قانون مورد انتسابی به عنوان یک جرم شناخته شده باشد که در صورت انتساب علنی و ناتوانی از اثبات آن جرم افتراء محقق گردد . آنچه لازم به توجه صد چندان است اینست که با عنایت به اصل تفسیر به نفع متهم و نیز تفسیر محدود قوانین جزایی که جملگی در جهت کاستن از بار اتهامی متهم است ضروری است که مرز میان این سه  عنوان را به خوبی درک نمائیم و هر انتقادی را توهین به خود قلمداد ننمائیم و در خصوص القاب و عناوین توهین آمیز نیز همانگونه که گفته شد دایره القاب و عناوین به نظر توهین آمیز را تنگ تر نمائیم

با سپاس فراوان از جناب آقای هومن قشلاقی - سپهر عدالت