گزارش « اعتماد» از همايش بررسي تاريخي و حقوقي خليج فارس
نويسنده: آرمان محموديان
ضيايي بيگدلي : متاسفانه هم اكنون موقعيت تاريخي و حقوقي حاكميت ايران بر جزاير سه گانه يعني تنب كوچك، بزرگ و ابوموسي در پي ادعاهاي واهي و سياسي و غيرحقوقي امارات پنهان شده و تا زماني كه اين ادعاهاي پوچ تغيير جهت نيابد واقعيت هاي حقوقي خودنمايي نمي كند
فريدون مجلسي : حاكميت عمومي نوعي مالكيت ملي است اما حاكميت فردي، حاكميت ملي و عمومي نيست پس نمي شود با توسل به اين كه اعراب ساكن جزاير به خانه و كاشانه خود مالكيت دارند گفت كه حال از اين پس جزاير هم مال امارات است
خليج فارس و مالكيت جزاير سه گانه ايراني در آن از لنز حقوقي كمتر بررسي شده است. از اين رو كانون وكلاي دادگستري مركز با همكاري دانشگاه علامه طباطبايي در روز سه شنبه اول اسفند، همايشي را براي بررسي ابعاد تاريخي و حقوقي خليج فارس برگزار كرد.
اين همايش بر چهار محور زير متمركز بود:
1- بررسي پيشينه تاريخي و هويت خليج فارس
2- اهميت خليج فارس و تنگه هرمز در تامين انرژي
3- بررسي مسائل حقوقي سه جزيره تنب بزرگ، تنب كوچك و ابوموسي
4- حفظ و اهميت محيط زيست خليج فارس و بهره برداري از منابع مشترك
علي مندني پور، رييس اتحاديه سراسري كانون هاي وكلاي دادگستري ايران، جندقي كرماني پور، رييس سابق كانون وكلاي دادگستري مركز، جليل مالكي، رييس دانشكده حقوق تهران مركز، درخشان نيا، قائم مقام دادگستري استان تهران و همچنين اعضاي هيات مديره كانون وكلاي دادگستري مركز در اين همايش حضور داشتند.اين همايش با پخش سرود ملي و تلاوت قرآن كريم آغاز شد، در مقدمه اين همايش، گودرز افتخار جهرمي، رييس كانون وكلاي دادگستري مركز طي سخناني در اين همايش اشاره كرد كه خليج فارس علاوه بر منابع سرشاري كه دارد از قرن چهارم قبل از ميلاد مسيح محل رفت وآمد كشتي ها، ملل و اقوام مختلف آن روزگار بوده است و اروپايي ها نام خليج فارس و درياي فارس را به آن نهاده بودند. وي با اشاره به دوران تاريخي تشكيل خليج فارس اظهار كرد: كشف نفت در نواحي خليج فارس اهميت استراتژيك اين منطقه را آشكار كرد و امروزه كشورهاي غربي خصوصا ايالات متحده امريكا به بهانه دفاع از منافع جامعه بين المللي و حفاظت از امنيت انساني به صورتي گسترده در منطقه حضور دارند .
افتخار جهرمي در پايان سخنان خود گفت: اميد است با استقرار دموكراسي و مشاركت مردم و برقراري حكومت قانوني در منطقه و ديپلماسي صحيح، دست كشورهاي خارجي از منطقه و آب هاي پيرامون آن كوتاه شود.
پس از افتخار جهرمي، سيدصدرالدين شريعتي، رييس دانشگاه علامه طباطبايي اظهار داشتند كه در واقع خليج فارس جزيي از هويت ما است.
شريعتي خليج فارس را متعلق به ملت ايران و براي جغرافياي سياسي و اجتماعي ايران دانستند و ابراز داشتند كه خليج فارس هميشه و جاودان است و هيچ نام و نشان ديگري جايگزين نام خليج فارس نخواهد شد.
در ادامه دكتر محمدرضا پاسبان، دبير همايش بررسي تاريخي و حقوقي خليج فارس طي سخناني گفت اين همايش نتيجه تلاش دو نهاد مقدس دانشگاه و كانون وكلاي دادگستري مركز است. در ادامه اين بخش روح الله قاري زاده، رييس كانون وكلاي افغانستان تاكيد كرد كه ملت افغانستان و ملت ايران، ملت واحدي هستند و بايد از ارزش هاي ديني، فرهنگي و منافع مشترك مان دفاع كنيم.
وي با بيان اينكه زماني كه از خليج فارس صحبت مي شود، تنها به ملت ايران مربوط نيست بلكه به همه ما ارتباط دارد و بايد از منافع خليج فارس دفاع كنيم، خاطرنشان كرد: خليج فارس تاريخ كهن دارد و جزاير تنب كوچك و تنب بزرگ و ابوموسي اهميت خاصي دارند.
بخش هاي ديگري از اين بخش به سخنراني دكتر حافظي نيا و جناب دكتر بيگ زاده اختصاص داده شد. دكتر بيگ زاده در سخنراني اي كه به سير بازپس گرفتن جزاير سه گانه ايراني پرداختند و در بحث گرفتن بحرين از ايران تاكيد كردند كه در اين بحث رفراندوم صورت نگرفته است بلكه يك نظرسنجي از سران قبايل به عمل آمده است. پس از سخنراني استاتيد مذكور بخش اول همايش تمام شد و حضار براي مراسم ناهار و به پاداشتن نماز همايش را ترك كردند.
بخش دوم همايش پس از مراسم ناهار و نماز با مديريت دكتر پاسبان آغاز شد، اولين سخنران اين همايش جناب دكترمحمدرضا ضيايي بيگدلي كه با موضوع «حاكميت ايران در جزاير سه گانه: بررسي ادعاها از منظر حقوق بين الملل» در همايش بررسي تاريخي و حقوقي خليج فارس بودند.
دكتر بيدگلي در سخنراني خود بر اين مساله تاكيد كردند كه ادعاهاي واهي درباره جزاير سه گانه از سوي كشورهاي امارات و انگليس مطرح شده است. اولين ادعاهاي مطرح شده از سوي امارات بوده كه اين كشور مدعي است، از آغاز تاريخ، جزاير سه گانه متعلق به امارات بوده است: ادعايي كه مانند ادعاي رژيم صهيونيستي درباره سرزمين فلسطين است.
او در اين مورد گفت كه بر خلاف ادعاي امارات از آغاز تاريخ ، تاكنون، جزاير سه گانه متعلق به ايران بوده است و چنين ادعايي، يك ادعاي واهي است.
ضيايي بيگدلي با اشاره به ادعاي امارات مبني بر اينكه بر اساس نظريه مجاورت، اين جزاير متعلق به امارات است، گفت: امارات در اين ادعا مدعي بود كه جزاير سه گانه به كشور امارات نزديك تر است تا ايران. در صورتي كه چنين نظريه يي در حقوق بين الملل پذيرفته نيست.
ضيايي بيگدلي با اشاره به ادعايي كه از سوي كشور انگلستان نسبت به جزاير سه گانه مطرح است، خاطرنشان كرد: انگلستان در اين نظريه مدعي است كه ساكنان جزاير عرب زبان هستند و مي گفتند كه بومي بودن ساكنان اين جزاير يكي از دلايلي است كه نشان مي دهد ايران حق مالكيت به اين جزاير را ندارد. در صورتي كه اصل و نصب بسياري از عرب ها، ايراني بودن آنهاست و پاسخ ايران در مقابل اين ادعا اين بوده كه صرف بافت جمعيتي هيچ وقت دليل محكمي براي مالكيت نيست.
اين استاد حقوق بين الملل در پايان گفت: هم اكنون موقعيت تاريخي و حقوقي حاكميت ايران بر جزاير سه گانه يعني تنب كوچك، بزرگ و ابوموسي در پي ادعاهاي واهي و سياسي و غيرحقوقي امارات پنهان شده و تا زماني كه اين ادعاهاي پوچ تغيير جهت نيابد واقعيت هاي حقوقي خودنمايي نمي كند.پس از دكتر بيگدلي، جناب دكتر محمدي، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران به سخنراني پرداختند، محور سخنراني دكتر محمدي بحث «هويت، قوميت و مذهب در خليج فارس» بود.
ايشان هويت را مجموع ارزش هاي فرهنگي و گروهي دانستند. ودر بحث نزاعات پيرامون خليج فارس ريشه را در تفاوت هاي قوميتي ندانستند بلكه منشا آن را تفاوت هاي مذهبي شيعي- سني دانستند.
ايشان كشمكش هاي هويتي پيرامون خليج فارس را در سه سطح، كشمكش سنت با مدرنيزم، كشمكش ناسيوناليستي در ابعاد ايراني-عربي، عربي- عربي و در نهايت كشمكش مذهبي شيعه با سني دانستند. آقاي دكتر محمدي در آخر تاكيد كردند كه ايران رسالت تاريخي دارد تا از حوزه تمدني خود بالاخص خليج فارس، مناطق فارسي زبان و شيعه مذهب حمايت كند.
پس از دكتر محمدي «بزرگه مر ياراف» رييس كانون وكلاي تاجيكستان سخنراني كردند، ايشان گفتند كه خليج فارس نه تنها براي كشور ايران بلكه براي تمام انسانيت، قدمت ديرينه يي دارد و هميشه خليج فارس متعلق به مردم ايران زمين است. آقاي ياراف در بخشي ديگر اظهار داشتند كه تاجيكستان و تاجيك ها و كانون وكلاي اين كشور در كنار ملت ايران جهت حفظ عنوان خليج فارس ايستاده است.
در ادامه، رييس كانون وكلاي تاجيكستان روزنامه ها و مجلات كانون وكلاي تاجيكستان را به همايش بررسي تاريخي و حقوقي خليج فارس هديه كرد.
با اتمام سخنراني ياراف بخش دوم نيز تمام شد و حضار به استراحتي كوتاه رفتند تا بخش بعدي آغاز شود.
سومين بخش اين همايش با مديريت جناب دكتر مهدي شهلاآغاز شد، اولين سخنران اين بخش دكتر قاسم زماني استاد دانشگاه علامه طباطبايي و سردبير مجله پژوهش هاي حقوقي بودند. دكتر زماني حق ايران بر جزاير خليج فارس و هويت عنوان خليج فارس تثبيت شده و بدون هيچ شك و شبهه واقعي دانستند. دكتر زماني تصريح كردند كه در اين پهنه درياي مسائل مهم ديگري هم مطرح است، دكتر زماني بحث جزاير مصنوعي كه ابعاد حاكميتي و تهديدات زيست محيطي در بر دارد يا بحث استخراج منابع نفتي و گازي مشترك را مهم ترين جنبه هاي حقوقي خليج فارس دانستند.
دكتر زماني اظهار داشتند كه نهادهاي بين المللي به دنبال حفظ وضع موجود هستند زيرا كه تغيير وضع موجود ممكن است مرجع و منشايي براي اختلاف شود.
آقاي زماني حقوق ايران را در خليج فارس تثبيت شده در تاريخ دانستند و اذعان داشتند كه حقوق بين الملل كه خود فرزند تاريخ است بر حقوق ايران صحه گذاشته است.
پس از دكتر زماني، جناب دكتر فريدون مجلسي روزنامه نگار و كارشناس روابط بين الملل كه تجربه دپيلماتي هم در سوابق خود دارد به سخنراني پرداختند.
دكتر مجلسي محور سخنراني خود را تحليل موضع ديپلماتيك ايران نسبت به جزاير سه گانه ايراني قرار دادند و در بحث تفاوت تفكر حقوقي و ديپلماتيك گفتند كه محور تفكر حقوقي حق و ابزار آن قانون است اما محور تفكر ديپلماتيك منافع ملي و ابزار آن قدرت در استفاده از قانون است. دكتر مجلسي در ادامه تصريح كردند كه اين شيوه انگليس است كه با حكام محلي ارتباط برقرار كند وبا آنها قرارداد ببندد و در دراز مدت از قرارداد ها عليه دولت هاي مركزي استفاده كند.
ايشان در ادامه به ادعاهاي امارات عليه ايران پرداختند و گفتند يكي از ادعاهاي امارات فرستادن موضوع جزاير سه گانه به داوري بين الملل است كه بسيار مضحك و بي معناست .
دكتر مجلسي در ادامه به اين موضوع پرداختند كه حاكميت عمومي نوعي مالكيت ملي است اما حاكميت فردي، حاكميت ملي و عمومي نيست پس نمي شود با توسل به اين كه اعراب ساكن جزاير به خانه و كاشانه خود مالكيت دارند گفت كه حال از اين پس جزاير هم مال امارات است.
با اتمام سخنراني دكتر مجلسي، جناب دكتر امير ساعد، وكيل كارشناس حقوق بين الملل و عضو كميسيون بين الملل سخنراني كردند، دكتر وكيل محور سخنراني خود را بحث نام هاي جغرافيايي از منظر حقوق بين الملل با تاكيد بر نام خليج فارس قرار دادند.
دكتر وكيل اظهار داشتند كه تا دهه1960هيچ نقشه معتبري وجود ندارد كه در آن نام خليج فارس نباشد. حتي در نقشه هاي شركت نفت عربستان سعودي در سال1952نيز از همين نام استفاده مي شده است. دكتر وكيل ريشه تحريف نام خليج فارس را در سال1930دانستند كه در آن مشاور انگليسي بحرين چارلز برين حاكم بحرين، توصيه كرد كه از نام جعلي خليج ع. ر. ب. ي استفاده شود كه در آن زمان با مخالفت خود دولت انگليس روبه رو شد. دكتر وكيل اظهار داشتند كه بحث تحريف نام خليج فارس هم در دوره يي كه تركان عثماني عراق را تصرف كردند مطرح شد كه در آن زمان از نام جعلي خليج بصره استفاده شده است. دكتر وكيل تصريح كردند كه جمهوري اسلامي هيچ نامي به جز خليج فارس را به رسميت نشناخته است و حتي به شركت هاي هواپيمايي كه از اين نام استفاده مي كنند اجازه نداده كه از حريم هوايي اش استفاده كنند. دكتر وكيل در بخشي ديگر از سخنراني خود درباره موضع نهاد هاي بين المللي نسبت به نام هاي جغرافيايي تاكيد داشتند كه امروزه اين موضع از ماهيت حقوق نرم برخوردار است اما در آينده اين بحث تبديل به يك عرف در حقوق بين الملل خواهد شد. وي ادامه داد كه دبيرخانه سازمان ملل هم در سال1994و1997بر استفاده از نام خليج فارس تاكيد كرده اند.
دكتر وكيل تاكيد كردند درباره جعل نام خليج فارس كشورهاي جاعل با دو مانع حقوقي مواجه اند:
نخست حق تقدم تاريخي نام خليج فارس و بعد از آن اعتراض پي در پي و مستمر ايران به جعل خليج فارس.
در بخش پاياني اين همايش دكتر كدخدايي سخنگوي شوراي نگهبان به سخنران پرداختند. ايشان سياست هايي كه در رابطه با خليج فارس مطرح شده را براي ايجاد تفرقه و واگرايي در بين كشورهاي منطقه دانستند و گفتند اين سياستي است كه كشورهاي بيگانه براي تنظيم حضور خودشان و براي حفظ منابع اقتصادي خود در اين منطقه دنبال مي كنند. وي ادامه داد: نكته حايز اهميت ايجاد و بروز احساس ايران هراسي در منطقه خليج فارس است كه كشورهاي فرامنطقه يي سعي مي كنند كه موضوع ايران و جمهوري اسلامي ايران را به عنوان يك تهديد در منطقه ترويج دهند و يكي از عواملي كه اين كشورها براي رسيدن به اين هدف دنبال مي كنند، نام مبارك خليج فارس است.
كدخدايي تاكيد كرد: طرح ادعاهاي واهي نسبت به برخي از جزاير منطقه خليج فارس به عنوان دستاويز جديدي براي برخي از كشورهاي منطقه شده است و اين كشورها مي خواهند فضاي منطقه را از صلح و دوستي به سوي منطقه گرايي تهاجمي سوق دهند و ما اگر اين ادعاهاي واهي را ارزيابي كنيم، مي بينيم كه هيچ كدام از اين ادعاها مبناي حقوقي نداشته و مبتني بر اصول شناخته شده روابط بين الملل نيست. وي با تاكيد بر اينكه آنچه كه براي جمهوري اسلامي به عنوان اولويت اصلي مطرح است و بايد با استناد به اصول قانون اساسي به آن عمل كند، حفظ امنيت و تماميت ارضي كشور است.
در نهايت ايشان عنوان خليج فارس و حفظ آن را از محورهاي اساسي جمهوري اسلامي دانستند.
روزنامه اعتماد، شماره 2625 به تاريخ 6/12/91، صفحه 12 (حقوق)