مقدمه:
پول از هزاران سال پیش در تمدن‌های مختلف وجود داشته است. رواج پول، ناشی از علل و اسباب اقتصادی و غیر اقتصادی است. همانند باج و خراج- تجارت- آداب و فرایض مذهبی و غیره. پول‌های اولیه اشکال مختلفی داشته‌اند: از خرمهره های پوست صدف گرفته تا کله و یا دندان گاو و بعدها مسکوکات، همه انواع مختلفی از پول بوده‌اند.
دوران توسعه و پیشرفت پول را می توان به چند گروه اصلی تقسیم نمود : اول : عبارت است از استفاده از اشیا به عنوان پول. دوم : عبارت است از تجارت با اشیای ارزشمند. سوم : سکه ها. چهارم : اسکناس. پنجم : حساب‌های سپرده. ششم : پول پلاستیکی. هفتم : پرداخت الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه و نهم : سکه های دیجیتالی.
تداوم توسعه و پیشرفت پول به میزان زیادی به رشد تجارت جهانی ارتباط دارد. با شروع انقلاب صنعتی، تجارت داخلی و بین المللی به نحو وسیعی افزایش یافته و مبادله و سیستم پول به سرعت توسعه پیدا کرده است. زمان شروع پرداخت الکترونیکی را می توان سال ۱۹۱۸ دانست، یعنی هنگامی که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف می‌پرداختند.
پرداخت الکترونیکی اشکال گوناگونی دارد که می توان آن را به دو دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:
الف- سیستم های پرداخت برای معاملات عمده فروشی
ب- سیستم های پرداخت برای معاملات خرده فروشی
پرداخت‌های عمده فروشی از طریق سه سیستم اصلی انتقال وجوه بین بانکی انجام می شود که عبارتند از: Fedwire-Swift-Chips .
سیستم های پرداخت خرده فروشی شامل معاملات مصرف کننده می شوند. پرداخت های این معاملات از طریق مکانیسم هایی نظیر کارت‌های اعتباری- ماشین‌های پرداخت الکترونیکی (ATM)- کارت‌های بدهی- پایانه‌ی فروش(POS)- بانکداری خانگی و سرویس‌های پرداخت صورت حساب به صورت تلفنی، انجام می شود.
در چنین مکانیسم هایی پرداخت به صورت برخط (Online) نیز وجود دارد و از طریق بررسی و کنترل زاویای مختلف سیستم، اعمال می شود. تعدادی از ابداعات در محدوده‌ی پرداخت‌های الکترونیکی جزیی (خرده فروشی) به عنوان پول الکترونیکی شناخته شده اند. این ابداعات که در حال حاضر نیز در مرحله‌ی اول توسعه و پیشرفت قرار دارند، بالقوه دارای این قدرت هستند که قواعد حاکم بر پول نقد را در مورد پرداخت‌های خرده فروشی به چالش کشیده و در عین حال می توانند معاملات خرده فروشی را هم برای مصرف کننده و هم برای تجار، ساده تر و ارزانتر گردانند. در این زمینه ادعا شده است که پول الکترونیکی مفهومی جدید از کیف پول (Pocket money) را ارایه نموده، سیستم پرداخت تجاری را برای اینترنت به وجود آورده و راه دولت‌ها را برای پرداخت به صورت الکترونیکی، تغییر داده و انقلابی را در گردش ارزش (پول) از طریق خطوط تلفن و امواج (الکترونیکی) پدید آورده است.
استفاده از پول الکترونیکی در معاملات با ارزش کم، حجم وسیعی را در بر می‌گیرد. پول الکترونیکی طیف وسیعی از خدمات جدید را ارایه می دهد و راه‌هایی را که افراد قبلاً می توانستند از آن طریق بهای کالاها را پرداخت کنند تغییر داده است، اما به نظر می رسد که محصولات پول الکترونیکی هنوز نتوانسته‌اند اقبال عمومی را کسب کنند و پول الکترونیکی دست کم در زمان حاضر جلوتر از تقاضای مشتری حرکت کرده و این به دلیل برخی از مسایل و مشکلات خاص پول الکترونیکی همانند: امنیت، حریم خصوصی و غیره است. در عین حال توسعه و پیشرفت ابداعات پول الکترونیکی و همچنین استفاده از آن باعث ایجاد مسایل بی شماری در خصوص قواعد تنظیم کننده‌ی پول الکترونیکی شده که شامل یافتن روش‌های قابل قبول برای شناسایی (احراز هویت) حمایت از اطلاعات – هماهنگی و آماده کردن نیازها با قواعد حقوقی و تأمین پیش نیازهای لازم برای حل و فصل اختلافات می شود.
پول الکترونیکی
۱- پول چیست ؟
پول وسیله ای است که مردم در قبال کالاها و خدماتی که واگذار می کنند، متقاضی دریافت و قبول آن هستند. پول سه هدف را برآورده می کند: اول : وسیله ای است برای مبادله. دوم : به عنوان یک استاندارد و معیار ارزش به کار می رود، یعنی معیاری برای سنجش کالاها و خدمات و همچنین معیاری برای مقایسه‌ی کالاها و خدمات گوناگون است.
سوم : پول به عنوان یک ذخیره‌ی ارزش عمل می کند، بنابراین می توان آن را ذخیره نمود و در آینده از آن استفاده کرد .
پول دارای خصیصه ها و ویژگی‌هایی است تا بتواند سه کارکرد و هدف یاد شده را برآورده سازد :
اول اینکه پول می‌باید دوام و بقای کافی داشته باشد تا به عنوان ذخیره‌ی ارزش مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر، پول تا زمانی که خرج نشود، باز یافتنی است، اما چنانچه پول خراب شود، دزدیده شود و یا به هر شکل دیگری از بین رود (یا گم شود) قابلیت جایگزینی ندارد. دوم اینکه ساخت یا جعل پول باید برای اشخاص عادی مشکل باشد. سوم اینکه پول باید به نحو گسترده و وسیعی مورد قبول عموم مردم قرار گیرد. وسعت و افزایش جامعه‌ی استفاده کنندگانی که به پول اعتماد داشته و آن را قبول کنند، ارزش آن را به عنوان وسیله‌ی مبادله افزایش می دهد و نهایتاً هنگامی که پول مبادله می شود یک نوع گمنامی و بی نامی به وجود می آید.
پول الکترونیکی چیست ؟
بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی مفاهیمی عام و کلی هستند و ما باید مشخص کنیم که آن‌ها دقیقاً از چه چیزی صحبت می کنند. امروزه این مسئله پذیرفته شده است که بانکداری الکترونیکی می تواند به دو جریان م <a href="http://www.vijiran.comتقسیم">تقسیم</a> شود : یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات.
این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به این ترتیب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکه‌ی کامپیوتری (نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری برای انتقال وجوه بین حساب‌های بانکی.
از آنجایی‌که پول الکترونیکی همچنان در مراحل اولیه‌ی پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روش‌های متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده اند. جامعه‌ی اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین‌گونه توصیف نموده است:
الف- بر روی قطعه‌ای الکترونیکی همانند تراشه‌ی کارت و یا حافظه‌ی کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ب- به عنوان یک وسیله‌ی پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسه‌ی صادر کننده، پذیرفته شده است.
ج- بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
د- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده است.
مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده است : پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارت‌هایی که در آن‌ها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارایه شود. همچنین می تواند در پایانه‌ی فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نیز می تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک‌ها و یا دیگر ارایه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.
از تعریف و توصیف بالا می توان نتیجه گرفت که پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده یا پیش پرداخت شده است که در آن مقداری از وجوه یا ارزش که برای مصرف کننده قابل استفاده است در یک وسیله و قطعه‌ی الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. ارزش الکترونیکی توسط مصرف کننده و مشتری خریداری می شود و هر بار که مستقیماً به دستگاه‌های دیگر متصل شود و یا مصرف کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانه‌ی فروش و یا حتی از شبکه های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد، از موجودی آن کاسته می‌شود.
برخلاف بسیاری از کارت‌های تک منظوره‌ی پیش پرداخت شده (همانند کارت‌های تلفن)، محصولات پول الکترونیکی به این منظور طراحی و تولید می شوند که مورد استفاده‌ی عموم واقع شوند و وسایل چند منظوره ای برای پرداخت محسوب می‌شوند. پول الکترونیکی هم کارت‌های پیش پرداخت شده (گاهی اوقات کارت هوشمند یا کیف پول الکترونیکی نامیده می شود) و هم محصولات نرم‌افزاری پیش پرداخت شده را که از شبکه های کامپیوتری نظیر اینترنت استفاده می کنند (بعضاً به عنوان پول نقد الکترونیکی هم نامیده می شوند) شامل می شود. رایج‌ترین محصولات، محصولات مبتنی بر کارت هستند. صنایع پیشرو در این زمینه Visa , Mondex هستند، اما امروزه طیف وسیعی از این محصولات به عموم عرضه شده اند همانند Cybercash – Emoney mail-Paypal-Proton و غیره .
ویژگی‌های کلیدی پول الکترونیکی
ویژگی‌های اصلی پول الکترونیکی عبارتند از :
اولاً : ارزش بر روی قطعه و یا وسیله‌ی الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه‌ی سخت افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار، از یک نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می شود.
ثانیاً : ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کننده‌ی پول الکترونیکی) فراهم می آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
ثالثاً : قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه‌ی آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد. در اکثر روش‌ها و رویه های محصول، برخی از جزییات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه داده‌ی مرکزی ثبت و ضبط می شود که قابل نمایش دادن و ارایه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می شود و تنها هنگامی می تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارایه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.
رابعاً : تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معامله‌ی پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کننده‌ی ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده‌ی سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده‌ی معاملات پول الکترونیکی.
صادر کننده‌ی پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالیکه اپراتور شبکه و فروشنده، ارایه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کننده‌ی پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارایه می دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نیز ارایه می شود.
خامساً : موانع فنی و اشتباهات انسانی می تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالی‌که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.
اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها
ابزار پرداخت الکترونیکی نقش مهمی در توسعه‌ی تجارت الکترونیکی دارند و خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک، منجمله پول الکترونیکی می توانند فرصت‌های مهم و جدیدی را برای بانک‌ها فراهم کنند. بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی، به بانک‌ها این امکان را می دهد که بازار خود را از نقش‌های سنتی سپرده گذاری و اعطای اعتبار فراتر برده و توسعه بخشند، مضاف بر این بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی می تواند هزینه های (عملیاتی) بانک‌ها را کاهش دهد.
در مقیاسی وسیعتر، توسعه و پیشرفت مداوم بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی می تواند در کاهش هزینه های معاملات خرده فروشی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی مشارکت و همکاری داشته باشد و این امر به نوبه‌ی خود و بالقوه می تواند به تولیدات بیشتر و رفاه اقتصادی منجر شود.
بانکداری الکترونیک به مصرف کنندگان قدرت انتخاب‌های بیشتری می دهد. مصرف کنندگان و تجار قادر هستند تا مؤثر بودن و تأثیرگذاری و بهره بردن از راحتی و آسایش بیشتر را افزایش دهند، اما توسعه‌ی بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی همچنین چالش‌های جدیدی را برای بانک‌های سنتی به وجود آورده است. معاملات پول الکترونیکی بسیار ارزانتر از سایر معاملات هستند و امروزه این مسئله می تواند به عنوان مزیتی رقابتی مطرح شود و از سوی دیگر، بانکداری الکترونیک باعث می‌شود که کار برای بانک‌های سنتی سخت تر شود، هزینه های آنان افزایش یابد (به دلیل کاهش مشتریان) و کسب و کارها را کمتر با دوام و ماندنی سازد. این بانک‌ها قادر به جذب سرمایه‌ی مازاد و بیشتر از بازار سرمایه و سهام نیستند.
مسایل حقوقی در صادر کردن و استفاده از پول الکترونیکی
۱- امنیت
مسایل امنیتی یکی از نکات اصلی و مورد توجه هر شخصی چه در درون و چه بیرون صنعت بانکداری است. پول الکترونیکی خطرات امنیتی را افزایش می دهد و محیطی را که پیش از این، ایزوله و امن بوده است بالقوه باز و دارای ریسک می کند .
نفوذ‌های امنیتی می‌توانند در ارتباطات و (سطح) مصرف کننده، تاجر یا صادر کننده (پول الکترونیکی) اتفاق بیفتد و همچنین تلاش‌هایی برای دزدیدن ابزار و وسایل (الکترونیکی) تاجر یا مصرف کننده به منظور درست کردن ابزار و وسایل متقلبانه و جعلی را در برمی گیرد. این اقدامات می تواند طراحی و ایجاد پیام‌های مبادله شده بین طرفین و یا نرم افزار محصول را تغییر دهد. حمله‌های امنیتی معمولاً برای کسب منافع مالی و مادی صورت می گیرد، اما برخی از آن‌ها نیز با هدف از هم گسیختن و قطع سیستم انجام می شوند.
رخنه های امنیتی را می توان به سه دسته‌ی اصلی تقسیم نمود:
۱- نفوذهایی با قصد مجرمانه جدی (نظیر تقلب-دزدی اطلاعات مالی یا تجاری حساس)
۲- نفوذ توسط هکرها (به عنوان مثال: قطع سرویس‌ها که باعث از کار افتادن وب سایت می شود)
۳- وجود نقصی در طراحی سیستم که منتهی به نفوذ امنیتی می شود (به عنوان مثال: استفاده کننده‌ی واقعی را قادر می سازد که به حساب استفاده کننده‌ی دیگر معامله کند)
تمامی تهدیدها از جنبه های مالی، قانونی و همچنین شهرت و اعتبار بالقوه جدی هستند. بنابراین زمانی که مؤسسه‌ای پیشنهاد سیستمی را به ما می دهد، باید بررسی و ارزیابی کنیم که سیستم پیشنهادی بی عیب و نقص است یا خیر و آیا خدماتی که از طریق اینترنت ارایه می دهد به اندازه‌ی کافی واجد امنیت هستند یا خیر؟
البته باید توجه داشت که امنیت مطلق در عملیات بانکداری، نه در دنیای مادی (واقعی) و نه در فضای الکترونیکی وجود ندارد. ولی سطح امنیت موجود باید برای مقاصد و اهداف ما مناسب باشند. اهداف اساسی که ترتیبات امنیتی پول الکترونیکی باید بدان دست یابند عبارتند از :
- محدود کردن دسترسی به سیستم به استفاده کنندگان مجاز
- کنترل و تصدیق هویت و مجوز طرفین برای مطمئن شدن از اینکه آیا معاملات انجام شده از طریق اینترنت دارای قابلیت اجرایی هستند و یا خیر
- حفظ محرمانه بودن اطلاعات هنگامی که از فراز شبکه های ارتباطی عبور می کنند
- اطمینان از این مطلب که در هنگام انتقال از طریق شبکه، اطلاعات به نحو اتفاقی و یا متقلبانه دچار تغییر نگشته اند
- ممنوع (وغیر ممکن) کردن دسترسی غیر مجاز به سیستم‌ها و پایگاه داده‌ی مرکزی بانک
استفاده از تمامی ابزارهای امنیتی می تواند امنیتی را فراهم آورد که با آن چیزی که در معاملات مادی و فیزیکی پیشنهاد و ارایه می شود، قابل مقایسه است و البته مؤثر بودن چنین ابزاری تا حد زیادی بستگی به طراحی درست و صحیح سیستم و همچنین تنظیم و پیش بینی یک سری از سیاست‌ها و روش‌هایی است که به نحوی جدی اجرا می شوند.
توسعه‌ی مداوم تکنولوژی امنیت مستلزم به روز کردن معیارها و ابزارهای امنیتی براساس پیشرفت‌های موجود است تا در مقابل تهدیدهای جدید برای سیستم های موجود نیز پاسخ‌گو و مؤثر باشد. بنابراین بانک‌ها باید مشتریان خود را مطمئن سازند که ابزار و وسایل خود را با چنین بهبودهایی بر یک مبنای دایمی، هماهنگ و منطبق ساخته اند. اگر آنان چنین نکنند، ابزارها و معیارهای امنیتی می توانند به سرعت غیر قابل استفاده گردند و چنانچه رخنه های امنیتی از این مسئله (منطبق نبودن با پیشرفت های جدید) ناشی شود، نه تنها بانک‌ها را با ضرر و زیان مادی مواجه می کند، بلکه اعتماد و اطمینان مشتریان را نیز از بین می برد.
۲- حریم خصوصی
عمل درست و بدون نقص مستلزم داشتن توانایی لازم برای پیگیری و احراز این مسئله است که مبادله‌ی صحیح به وقوع پیوسته و به این اطمینان دست یابند که تنها اشخاص مجاز (که هویت آن‌ها تصدیق شده) در این مبادله دخیل هستند و آن‌ها نیز فقط مواردی را مبادله نموده اند که برای انجام آن مجاز بوده اند.
اما مصرف کنندگان ممکن است از این هراس داشته باشند که اطلاعات مربوط به امور مالی، اعتبار و مخارج آن‌ها (که از معاملات یا محصولات پول الکترونیکی ناشی می شود) بتواند بدون اطلاع و یا اجازه‌ی آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد و این هراس بسیار گسترده و شدید خواهد شد هنگامی که استفاده از بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی شایع تر شود.
با رشد پول الکترونیکی، شیوع جرایمی که با ذخیره سازی و انتقال اطلاعات مشتریان، همراه بوده و سروکار دارد، محتمل است. بنابراین بسیاری از طرفین، متقاضی انجام معاملات بی نام هستند، اما پذیرش این مسئله نیز به صورت گسترده به دلیل ملاحظات امنیتی و همچنین پولشویی، مشکل است.
برای دستیابی به این اطمینان، همه‌ی شرکای سیستم (نظیر بانک‌ها، دیگر صادر کنندگان پول الکترونیکی، مصرف کننده و تاجر) باید اطلاعات معین و مشترکی را درباره‌ی قواعد حاکم بر استفاده از محصولات پول الکترونیکی داشته باشند. مصرف کننده باید تضمین کند (و همچنین اطمینان داشته باشد) که اطلاعات مبادله شده تنها به طرف‌هایی که مجاز به دریافت آن بوده و آن هم فقط تا حدی که مجاز به دریافت اطلاعات بوده اند، منتقل شده است.
۳- ریسک‌های قانونی و حقوقی
صرف نظر از ملاحظات پیش گفته در مورد امنیت و حریم خصوصی، برخی از ریسک‌های حقوقی نیز پول الکترونیکی را احاطه کرده اند، ریسک‌های حقوقی از نقض قوانین، مقررات یا رویه‌های توصیف شده همانند پولشویی، افشای اطلاعات مشتری و حمایت از حریم خصوصی و غیره نشأت می‌گیرند. ریسک‌های حقوقی همچنین زمانی که حقوق و تعهدات طرفین به خوبی تعیین و مشخص نشده اند، می توانند ایجاد شوند.
مسایل حقوق و قانونی در تنظیم قواعد پول الکترونیکی
بانک مرکزی به طور سنتی چهار وظیفه را به عهده دارد.
- سیاست‌های پولی را مدیریت می کند
- بر سیستم پرداخت نظارت می کند
- مقررات را تنظیم و منتشر می کند
- (و در بسیاری از کشورها) بر سیستم بانکداری نظارت می کند
هر یک از این نقش‌ها با توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی تا حدی تحت تأثیر قرار گرفته اند.
کارکرد نظارت بانک مرکزی بر سیستم پرداخت و ریسک‌های مالی ممکن (در این زمینه) با پول الکترونیکی از بین می رود. به علاوه پول الکترونیکی به طور بالقوه می تواند تأثیر زیادی بر تقاضای سیاست‌های پولی و همچنین بر ترکیب این سیاست‌ها داشته باشد . مهمترین اثر توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی عبارت است از کاهش تقاضا برای پول نقد. جریان پول نقد اهرمی است که بانک مرکزی به واسطه‌ی آن می تواند پول و همچنین اعتبار بانک‌های خصوصی را کنترل کرده و از اینرو نوعی دوام و ثبات پولی را مهیا و تضمین کند. یک جانشین گسترده و قوی برای پول نقد می‌تواند روش‌های اجرایی بانک مرکزی برای تنظیم بازار پول و نرخ بهره را پیچیده گرداند. از طرف دیگر با معاملات پول الکترونیکی تمام فرآیند کلرینک(تسویه‌ی بانکی) می تواند در عرض چند ثانیه انجام شود و البته چنین سرعت و شتابی در انجام جریان امور به افزایش حجم پول منتهی می شود که جریان پول افزایش یافته، می تواند به افزایش تورم منتهی شود.
چه کسی می تواند محصولات پول الکترونیکی را صادر و توزیع کند:
چند نوع از صادر کنندگان (پول الکترونیکی) وجود دارند: بانک‌ها ، مؤسسات مالی غیر بانکی و مؤسسات غیر مالی.
جامعه‌ی اروپا هدف خود را در این زمینه چنین اعلام نموده است: از طرفی ثبات و بی عیب و نقص بودن صادر کننده و از طرف دیگر اطمینان از اینکه قصور یک صادر کننده نمی تواند به طور عمده بر توسعه و پیشرفت چنین وسیله‌ی پرداختی تأثیر داشته باشد. لذا چارچوب پیشنهادی متناسب با ماهیت خاص خدمات پول الکترونیکی به این منظور طراحی شده اند که بازیگران جدید نیز در این عرصه وارد شوند.
برخی کشورها همانند ایالات متحده و هنگ کنگ به مؤسسات خصوصی نیز اجازه‌ی صدور و انتشار پول الکترونیکی را می دهند و در بسیاری کشورها فقط به مؤسسات دولتی اجازه‌ی تولید و توزیع پول الکترونیکی داده می شود و در عین حال مؤسسات خصوصی می توانند محصولات و پول‌های جایگزین همانند چک مسافرتی صادر و توزیع کنند. در هر کشوری اگر صدور پول الکترونیکی فقط توسط بانک‌ها مجاز دانسته شود، مقررات تنظیم کننده ای که قبلاً وجود داشته است، می تواند برای تحت پوشش قرار دادن محصولات جدید، بسط داده و هماهنگ شوند، اما رقابت و ابداع محدود خواهد شد. چنانچه تعداد بیشتری از مؤسسات (دولتی و غیردولتی) بتوانند به عنوان صادر کننده‌ی پول الکترونیکی عمل کنند، وجود رقابت (و ابداع بیشتر) منافع زیادی را در برخواهد داشت ولی در عین حال یک سلسله از موضوعات تنظیم کننده، حل نشده باقی خواهند ماند.
بنابراین مهم نیست که آیا صدور پول الکترونیکی باید به بانک‌ها محدود شود و یا خیر بلکه مهم این است که صدور پول الکترونیکی می‌باید قانونمند و منظم باشد. و صادر کننده باید مدیریت ریسک قابل ملاحظه‌ای داشته باشد که مستلزم نظارت بانک مرکزی است و البته فقط مشخص نمودن اینکه چه کسی می تواند پول الکترونیکی را صادر کند، مسئله‌ی اساسی نیست بلکه مشخص نمودن انواع پول الکترونیکی که می تواند صادر و توزیع شود نیز مهم است .
- تسویه‌ی بانکی و موضوعات ثبات و امنیت
انواع مختلف پول الکترونیکی نیاز به فرآیند تسویه‌ی درون سازمانی دارند. صادرکننده باید موازنه‌ای مناسب بین پول الکترونیکی و پشتوانه‌ی ذخیره شده ایجاد کند، اما اگر به طور اتفاقی تقاضای باز خرید پول الکترونیکی افزایش یابد، ممکن است مشکلی جدی برای صادر کننده ایجاد شود و اگر مردم مشکلات تسویه پذیری را درک کنند، ممکن است اقبالی عمومی برای باز پس گرفتن سپرده ها و یا باز خرید پول الکترونیکی پیش آید. کوتاهی در پاسخ‌گویی به موقع تقاضاهای باز خرید، می تواند به کاهش اعتبار و همچنین ورود لطمه به شهرت (صادر کننده) منتهی شود.
- نزاع با استفاده‌ی غیر صحیح از پول الکترونیکی
استفاده‌ی غیر صحیحی که در مورد پول نقد وجود دارد، می تواند در مورد پول الکترونیکی نیز تکرار شده و شامل استفاده های ممنوع و نامشروع مانند معاملات بازار سیاه و معاملات غیر قانونی می‌شود. بنابراین ممکن است زمان مناسب، دقت لازم و منابع کافی احتیاج باشد تا چنین تهدیدهای جدی همانند فریب و حیله، تقلب، اختلاس و پولشویی را کنترل کند. مضاف بر این بسیاری از ویژگی‌های مرتبط با امنیت پول الکترونیکی می تواند جذابیت آن را برای پولشویی و دیگر فعالیت‌های مجرمانه افزایش دهد.
منبع: وبلاگ حقوقی نصیری
و وبسایت پایگاه حقوقی ویج ایران
>