ابوالفضل حشمتی – سمیرا پهلوانی علمداری
وکلای پایه یک دادگستری
با بررسی قوانین موضوعه انواع مختلفی از اوراق بهادار به دست می آید . ماده 52 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 ورقه قرضه را چنین تعریف کرده : ورقه قرضه ورقه قابل معامله ای است که معرف مبلغی وام است با بهره ای معین که تمامی آن یا اجزای آن در موعد یا مواعد معین باید مسترد شود . (( قرضه )) همامن وام است که یکی از دیگری می ستناد . اما برای این که این وام رسمیت قانونی پیدا کند ، اوراق خاصی منتشر می کنند و هر فرد به مقداری که تصویب شده ، می تواند آن ها را خریداری نماید . در واقع ، این اوراق فی نفسه ارزشی ندارند ، بلکه بخواهیم این وام ها به صورت شرعی باشد و اشکالی پیدا نکند ، باید مثل وام های قرض الحسنه ، سودی به اصل پول تعلق نگیرد ، و گرنه ربای قرض خواهد بود و حرام . دارندگان اوراق قرضه هیچ گونه مالکیتی در شرکت ندارند و چیزی از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت می شود – دریافت نمی کنند .
طبق ماده 24 قانون لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت (( سهم )) نیز قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد . ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی اسنت که صاحب آن در شرکت سهامی دارد ماهیت این حق که بیشتر به طلب از شرکت می ماند ، چیزی فراتر از آن است . یعنی سهامداران به موجب آن دارای حقوق دیگری نیز ، از جمله حق رای ، حق حضور در جلسات مجامع عمومی و مشارکت در سود و زیان شرکت و.... می گردند .
(( اوراق مشارکت )) به هر گونه برگه ای گفته می شود که نشان دهنده مقدار سهام معینی است و برای انجام کارهای مشارکتی در برنامه های اقتصادی خاصی در نظر گرفته شده است . بر اساس قرارداد بین طرفین ، مبلغ معینی برای این اوراق در نظر گرفته می شود و افراد به هر اندازه که بتوانند در آن شرکت می کنند . برای آن که این اوراق رسمیت قانونی پیدا کند ، یک بانک یا یک مرکز اقتصادی این اوراق را از طرف موسان شرکت مورد نظر چاپ می کند و به خریداران تضمین می دهد که اصل پول آنان و سود سرمایه شان پرداخت خواهد شد . اوراق مشارکت جزو اوراق بهادار است و در بازار سهام قابل خرید و فروش می باشد ، البته به شرط آن که در بازار سهام پذیرفته شود . نتیجه خرید اوراق مشارکت در نهایت ، شریک شدن در کارهای اقتصادی مورد نظر است . البته کار اقتصادی باید مشروع باشد . سود حاصل کار انجام شده هم به نسبت مشارکت اعضاء و به نحو مشاع تقسیم می شود . نسل جدیدی از اوراق مشارکت اوراق صکوک هستند که با نام گواهی سرمایه گذاری اسلامی معروف هستند در این نوع از اوراق سود و زیان بین موسسه ناشر و خریداران تقسیم می گردد.
درج شده در هفته نامه حقوقی نقش نو 18/3/92