داوری جزء وظیفه ذاتی کانون وکلا نیست

مصاحبه با دکتر مجید پوراستاد وکیل دادگستری ، عضو مرکز داوری اتاق بازرگانی و
استادیار آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی  واحد  تهران مرکز

مصاحبه از : مرتضی شیخ الاسلامی درج شده در هفته نامه حقوقی نقش نو 8/4/1392

در ادامه موضوع بحث داوری و داوری سازمانی عنوان خواهدشد: یکی از نمونه شرط های داوری در مرکز داوری اتاق بازرگانی به شرح زیر است :
در مواردي كه طرفين قصد دارند به داوری مركز مراجعه كنند، مي توانند از متن ذيل كه به عنوان نمونه شرط داوري تهيه شده، استفاده نمايند.
کلیه اختلافات و دعاوی ناشی از این قرارداد و یا راجع به آن از جمله انعقاد، اعتبار، فسخ، نقض، تفسیر یا اجرای آن به مرکز داوری اتاق ایران ارجاع میگردد که مطابق با قانون اساسنامه و آئين داوری آن مرکز با رأی یک یا سه نفر داور بصورت قطعی و لازم الاجراء حل و فصل گردد. داور(ان) علاوه بر مقررات حاکم، عرف تجاری ذیربط را نیز مراعات خواهد (خواهند) نمود. شرط داوری حاضر، موافقتنامه ای مستقل از قرارداد اصلی تلقی می شود و در هر حال لازم الاجراء است
Dispute Settlement: All disputes and claims arising from or relating to the present contract including its conclusion, validity, termination or breach, and its interpretation or application, shall be submitted to the Arbitration Center of the Iran Chamber (ACIC) for binding and final arbitration by one or three arbitrators in accordance with the Law of Statute of the Arbitration Center of the Iran Chamber and Arbitration Rules of ACIC. In addition to the applicable laws and regulations, the arbitrator(s) shall take into account the relevant trade usages. The present arbitration clause shall be treated as an agreement independent of this contract and shall in any case be binding

در راستای گفتگوی هفته قبل این  هفته گفتگویی با دکتر مجید پوراستاد عضو مرکز داوری اتاق بازرگانی و
استادیار آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی  واحد  تهران مرکزی داشتیم که به شرح زیر می باشد :
نقش نو - آقای دکتر، داوری چه مزیت هایی دارد؟
داوری دارای فواید بیشماری است و از جمله فواید آن ، کاهش زمان برای طرفین است و همچنین کاهش تصدی گری دولت است که بار هزینه های دولت را هم کاهش می دهد.  البته داوری دارای فواید دیگری مانند سرعت رسیدگی و محرمانه بودن نیز است. 
نقش نو - ویژه گی های داوری سازمانی چیست؟
داوری سازمانی از داوری موردی  فواید بیشتری دارد. زیرا سازو کار داوری درقواعد داوری آن سازمان پیش بینی شده است و هریک از طرفین که در فرایند داوری با مشکلی مواجه بشود آن مشکل از طریق همان سازمان داوری حل خواهد شد. برای مثال، فرض کنید یکی از طرفین مورد اختلاف،  از تعیین داوری اختصاصی خودداری نماید، در این صورت همان سازمان داوری داور وی را تعیین می کند و این خود موجب صرف جویی در وقت است اما در داور موردی باید به دادگاه مراجعه نمایند تا دادگاه داور تعیین کند. در صورتی که قرار بود به داوری برویم تا به دادگاه نرویم! و مدت طولانی طول می کشد تا داور مشخص شود و از فلسفه داوری دور می شویم. در داوری سازمانی ، همان سازمان داوری به منزله مقام  ناصب است و مشکلات را حل می کند. اگرچه در داوری موردی، ویژگی محرمانگی داوری بیشتر حفظ می شود.
نقش نو - آقای دکتر پوراستاد، چرا وکلا کمتر به داوری روی می آورند؟
گسترش هر نهادی نیاز به فرهنگ دارد؛ فرهنگ نیز دارای مولفه های مختلف است. عناصر فرهنگ عبارتند از: جامعه شناسی ،اقتصاد، سیاست و حتی اخلاق . داوری نیز به عنوان یک شیوه رسیدگی از این امر مستثنی نیست. اصولا دقت بفرمایید از لحاظ فرهنگی و تاریخی ما خیلی گرایشی به فرد گرایی نداریم و بیشتر گرایش ما دولتی و اجتماعی است و در نتیجه یک فرهنگ دولتی بر ما حاکم است که دلایل تاریخی دارد و شاید یکی از مهمترین دلایلش اقتصاد نفتی ما است. داوری در همه کشورها باعث شده است که بار مالی دولت کاهش یابد چون نفت ندارند و به انحاء مختلف از این طریق بار مالی دولت را کاهش می دهند.  بر عکس چون ما اقتصاد نفتی داریم و خود را وابسته به درآمد های مالی افراد نمی دانیم  گرایش کمتری به سمت کاهش هزینه ها داریم. پس در این موضوع فقط وکلا مقصر نیستند و فرهنگ دولتی حاکم بر جامعه یکی از موانع فرهنگی گسترش داوری است.
 یکی دیگر از دلایل آن، نقص قوانین  ما است. برای مثال بعد از اینکه داوری منجر به حکم می شود امکان دارد آن رای در معرض بطلان قرار گیرد و اگر رای باطل شود، ممکن است پرونده در دادگاه مورد  رسیدگی قرار بگیرد؛ وکلا نیز اشخاص دوراندیشی هستند، وکلا با خود می گویند اگر قرار است بعد از این داوری برای حل و فصل اختلاف موکلین خود به دادگاه برویم، پس بهتر است که از همین  الان برویم! و در نتیجه مورد سرزنش موکل نیز قرار نگیریم.
نقش نو - مگر دادگاه می تواند پس از حکم داوری وارد ماهیت پرونده شود؟
دادگاه اصولاً نباید وارد ماهیت پرونده  شود . و وقتی درخواست بطلان رای می شود  بر اساس قانون ، دادگاه دولتی باید از نظر شکلی رسیدگی نماید. اما در عمل اینطور نیست و دادگاه وارد ماهیت می شود نتیجه اینکه وکلا برای اجتناب از طولانی شدن زمان و دوگانگی دادرسی ترجیح می دهند برای حل و فصل اختلافات موکل از ابتدا به دادگاه مراجعه نمایند. اگرچه گاهی اوقات دادگاه چاره ای ندارد که برای رسیدن به نواقص شکلی از ماهیت عبور کند.

نقش نو - در داوری سازمانی داوران تا چه حد استقلال دارند ؟
برای مثال در مرکز داوری اتاق بازرگانی در فرایند داوری اصلاً دخالتی نمی شود و شأن بالایی برای داوران قایل هستند و استقلال داورها را به رسمیت می شناسند و فقط بر کار داور نظارت می شود. به طور مثال ماده 53 قواعد داوری مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران مقرراتی را برای نظارت بر کار داور پیش بینی می کند . یعنی مرکز داوری بر کار داوران  نظارت می کند اما دخالت نمی کند.
نقش نو - مرکز داوری کانون چرا در بین و کلا وقراردادهایشان جایگاه کمرنگی دارد؟
کانون وکلای دادگستری یک نهاد صنفی و حرفه ای است که تکلیف ذاتی آن نمایندگی حقوق و منافع اعضای کانون است و اینکه کانون وکلا مرکز ، مرکز داوری تاسیس کرده، اگرچه کار خوب و مفیدی است در جهت گسترش فرهنگ داوری، ولی داوری کردن یک وظیفه تبعی و جانبی برای کانون وکلا است. پرسش این است که آیا کانون وکلا در انجام وظایف ذاتی به طور کامل خود موفق بوده است؟ ولی اگر احیاناً موفق نبوده چطور می توانیم انتظار داشته باشیم در امر داوری که وظیفه ای جانبی آن است موفق باشد! دقت کنید، متاسفانه ! کانون وکلا از برون و حتی گاهی از درون مورد هجمه است و خیلی نمی توان از آن انتظار داشت که به امر داوری بپردازد.
ممکن است وکلا بتوانند در قراردادهایی که منعقد می کنند، مرکز داوری کانون وکلا را به عنوان مرجع داوری خود قرار دهند و از این طریق نهاد داوری در کانون را تقویت کنند ولی یکی از دلایل گسترش و توسعه مرکز داوری اتاق بازرگانی این است که برای خود ساز  و کار مخصوص و کارمند و کارشناس مخصوص دارد ، دارای مکان مشخصی است  و به طور حرفه ای در امر داوری کار می کنند. ولی من از مرکز داوری کانون وکلا بی اطلاع هستم  آیا مرکز داوری کانون وکلا از لحاظ فیزیکی و منابع انسانی تجهیزات لازم را دارد؟ یک مرکز داوری باید پرونده های خاص خود را داشته باشد و مشتریان خود را فراهم نماید آیا مرکز داوری کانون چنین سازو کاری را دارد؟ در حال حاضر کانون بسیار سرگرم و مشغول وظایف ذاتی خود است . البته عرض کردم مرکز داوری اتاق بازگانی به صورت بسیار حرفه ای اداره می شود .

نقش نو - در مرکز داوری اتاق وکلا نیز فعال هستند؟
بله- فهرست داورهای مرکز داوری اتاق بازرگانی  را نگاه کنید این ارتباط وجود دارد و تنگاتنگ است ولی لازم می دانم عرض کنم که وکلا به داوری فقط به عنوان پرستیژ کاری نگاه نکنند. همانطور که وکالت حرفه است، داوری نیز یک حرفه است و نظامات و انتظامات خود را دارد و باید کسی به کار داوری بپردازد که علاوه بر شرایط لازم، وقت کافی داشته باشد. داوری یک قضاوت خصوصی است . داوری حرفه اشخاصی است که  فرصت کافی برای انجام این کار داشته باشند و وقت بگذارند زیرا با داوری غلط ممکن است همان مرکز داوری اعتبارش مخدوش شود.  بنابراین وکلایی که علاقه مند به داوری هستند و می خواهند حرفه داوری را انتخاب نمایند باید فرصت کافی برای امر داوری داشته باشند.
نقش نو – تفاوت استقلال و بیطرفی چیست؟
استقلال را می توان یک ویژگی عینی تر و بی طرفی را یک ویژگی شخصی تر تلقی نمود، اما این ویژگی ها ارتباط  نزدیکی با هم دارند.
نقش نو - آقای دکتر نکته آخر؟
نکته آخر اینکه الان در دنیا به دنبال شیوه های جایگزین حل و فصل هستند اگر داوری برای ما جدید است کشورهای پیشرفته حتی مثل ترکیه و امارات از داوری نیز فراتر رفته اند شاید با خود بپرسید چگونه می توان از داوری فراتر رفت؟ استفاده از روش  ADR  (شیوه های جایگزین حل و فصل اختلافات) می باشد یعنی در مرحله اول افراد «مذاکره» می کنند؛ در مرحله دوم «میانجیگری» میکنند و سوم «سازش» را انتخاب می کنند که البته باید زمینه و شرایط آن فراهم شود، از لحاظ زمان نیز بسیار خوب است . هدفم این است که آنها از داوری نیز در دنیا فراتر هستند و عبور کرده اند اما ما هنوز به فکر ساز وکار داوری هستیم. 
نقش نو – آقای دکتر پوراستاد از وقتی که به این هفته نامه دادید بسیار سپاسگزارم.